Οι αγώνες του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού για την πατρογονική του γη μέσα από τα δημοτικά τραγούδια

Οι αγώνες του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού για να συγκρατήσουν και διαφυλάξουν τα πατρώα του εδάφη, τη γη που κληρονόμησαν από αρχαίους χρόνους και έως σήμερα, ήταν πολλοί και σκληροί. ΄Ηταν αιματηροί. Μόνον έτσι μπόρεσαν να κρατηθούν και να κρατήσουν ζωντανή την εθνική τους ταυτότητα και αξιοπρέπεια. Χωρίς τη δική τους γη, να μπορούν να φτιάξουν εκκλησία και να στηρίξουν το σπίτι, την οικογένεια, χωρίς το δικό τους χωράφι και το λιβάδι, δεν θα είχαν μπορέσει να έρθουν ως στο σήμερα και να επιβιώσουν ως γνήσιοι έλληνες. Φυσικά, με πολλές θυσίες, πρωτάκουστες, μέσα σε αιώνες σκλαβιάς ανατολίτικων βαρβάρων. Τη βαρβαρότητα αυτή, καλύτερα απ’ όλους τους λαούς της Βαλκανικής την γνώρισαν οι Ελληνες, διότι δεν υπέκυψαν, δεν αλλαξοπίστησαν και τήρησαν άθικτη την εθνική τους ταυτότητα.

Φυσικά για το γεγονός και για όσα αναφέρουμε μιλούν πολλά ιστορικά στοιχεία. Θα θέλαμε να αναφερθούμε και σε μερικά δημοτικά τραγούδια-μαρτυρία των αγώνων και θυσιών του τόπου μας.

Ένα απ’ αυτά είναι το δημοτικό τραγούδι για έναν απ’ τους καπετάνιους του Βούρκου, το ΘΩΜΑ ΣΠΥΡΟ. Ο γνωστός καπετάνιος Θ. Σπύρος, κατάγονταν απ΄ το χωριό Καινούργιο, νομού Αγίων Σαράντα. Στις αρχές του 19ου αιώνα (1862-1866) με πολλές πιέσεις και εκβιασμούς, τούρκοι αγάδες και διάφοροι στρατιωτική υπάλληλοι της Υψηλής Πύλης, προσπαθούν να κάνουν τσιφλίκι όλα τα χωριά του Βούρκου, ακόμα και των ορεινών περιοχών. Πότε με τη βία, πότε με στημένες δικαστικές δίκες, πότε με πλαστά έγγραφα, οστεοποιώντας τα κεφαλοχώρια της Βορείου Ηπείρου. Ο καπετάνιος Θωμάς Σπύρος, για να μπορέσει να βοηθήσει το δικό του χωριό, το Καινούργιο και τα γειτονικά χωριά στην περιοχή του Βούρκου, μπόρεσε να πάει στην Κωνσταντινούπολη, στην Υψηλή Πύλη και να εξασφαλίσει τα απαραίτητα έγγραφα (ταπιά) που μαρτυρούσαν πως αυτά ήταν ελεύθερα χωριά και όχι τσιφλίκια. Δυστυχώς όμως, κατά την επιστροφή του, στην πόλη του Δελβίνου την ώρα που πήγαινε να τα παρουσιάσει στις τοπικές αρχές τον δολοφόνησαν… Αυτό λένε και οι στίχοι του τραγουδιού.

«…Το μάθαταν τί γίνηκε, Καπετάν Σπύρο Θωμά,
Τούτη την εβδομάδα, Θωμά Σπύρο Καπετάνιε!

Στου Δελβίνου το παζάρι (επωδός)
Το Θωμά Σπύρο σκότωσαν
Μέσ’ στου σαραγιού την πόρτα…

-Θωμά μ΄ μωρέ Θωμά μ΄
Θωμά μ΄ και ποιος σε σκότωσε
Ωρ΄ν΄από τους Δελβινιώτες;

-Μονά – μωρέ μονάχος μου λαβώθηκα…»

Όπως είναι γνωστό κι απ΄ την ιστορία, την ίδια περίοδο ξέσπασε η μεγάλη αγροτική εξέγερση των χωριών του Δελβίνου που κράτησε περίπου απ΄ το 1862 ως στο 1866. Τότε διοργανώθηκε η μεγάλη πορεία χιλίων αγροτών προς το τουρκικό διοικητήριο των Γιαννίνων με τα γένια στο χέρι τα οποία και πέταξαν στην αυλή του διοικητηρίου ως ένδειξη διαμαρτυρίας. Μεταξύ των άλλων διοργανωτών και υποστηριχτών, όπως του Καπετάνιου απ΄ το χωριό Καινούργιο, το Θωμά Σπύρου, εμπνευστή της ήταν και ο Φιλήμων Κίτσιος, μια άλλη εξέχουσα θρησκευτική, πνευματική προσωπικότητα με καταγωγή απ΄ το χωριό ΄Αγιος Ανδρέας της περιοχής του Θεολόγου. Είναι αυτός που μπόρεσε να πάει στην Κωνσταντινούπολη ως εκπρόσωπος του αγροτικού κινήματος για τα δικαιώματα των αγροτών.

Ενα άλλο τραγούδι, γνωστό κι αυτό στο Β/Η χώρο, είναι το τραγούδι της Δρόβιανης. Πολλές φορές ο Αλή Πασάς, προσπάθησε να κάνει τσιφλίκια του τη Δρόβιανη και τη Λεσινίτσα. Πότε με πονηριές, πότε με χρήματα και πότε με βασανισμούς των κατοίκων του χωριού. Ο Πράτσικας ήταν ο πρόεδρος της Δρόβιανης, τον οποίο κάλεσε ο Αλή Πασάς να υπογράψει και να παραδώσει το χωριό του ως τσιφκλίκι. Στο περιστατικό αυτό αναφέρεται το παρακάτω δημοτικό τραγούδι.

«Ολος ο κόσμος κι ο ντουνιάς, φοβερέ μ΄Αλή Πασιά
σε προσκυνάει βεζύρ αφέντη.

Ενα χωριό είν΄η Δρόβιανη, φοβερέ μ΄Αλή Πασιά,
δεν προσκυνάει, βεζύρ αφέντη.

Σε πολεμάει με τα φλουριά φοβερέ μ΄Αλή Πασιά,
και με τα γρόσια βεζύρ αφέντη.

Σε πολεμάει ο Πράτσικας, «
για το χωριό του «

Στα Γιάννινα τον πάισανε, «
αλυσωμένο, «

Γραμματικός τον πρόσταξε, «
για να βουλώσει, «

Τη Δρόβιανη δεν την πουλώ, «
τσιφλίκι δεν την κάνω, «

Του λιώσανε τα κόκκαλα «
στις αλυσίδες, «

Η Δρόβιανη όμως, έμεινε ελεύθερη και όχι τσιφλίκι. Ο πρόεδρος του χωριού ο Πράτσικας, έδωσε τη ζωή του για την ελευθερία της!

Αναφέρουμε κι ένα άλλο τραγούδι. Κάνει λόγο για τη σύγκρουση των Κοκάτων του Δελβίνου με τους Λεσινιτσιώτες. Κι αυτοί, οι Κοκάτες, ζητούσαν να κάνουν τσιφλίκι τη Λεσινίτσα. Ξεκίνησαν με στρατό απ΄το Δέλβινο να δώσουν μάχη με όπλα, ώστε να μπορέσουν να υποχρεώσουν τους κατοίκους να γίνουν ραγιάδες τους. Παρουσιάζουμε το σχετικό δημοτικό τραγούδι:

«Οι μπέηδες συνάχτηκαν μες΄στα ψηλά σαράγια,
να παν να καταχτήσουνε την κάψω Λεσινίτσα.
Στο Δέλβινο δειπνήσανε,στα Σάδια ξημερώνουν
και στην Αγιά Παρασκευή φυλούσε καραούλι.

Το καραούλι τους άφησε,μπροστά να προχωρήσουν,
να φάνε το κεφάλι τους,πίσω να μη γυρίσουν.

Δημήτρης Τσιάβος φώναξε από τον Κακοτόπο:
-Που πάς Σελίμι κερατά μέσα στη Λεσινίτσα,
δεν είναι σύκα να τα φας,λεμόνια να τα ζύψεις,
Είναι παιδιά λεσιτσινά,λεβέντες παλικάρια,
και παίρνουν αίμα καθαρό μές΄στα ματόφρυδά σου.»

Για το ίδιο γεγονός και άλλες επιδρομές των μπέηδων του Δελβίνου και του Αλή Πασά προς τη Δρόβιανη και τη Λεσινίτσα κάνει λόγο και το ακόλουθο τραγούδι:

«Δεν σ΄το΄πα ΄γω πασιά μου
δεν σ΄το΄πα γω βεζύρη:
Με τα χωριά μη πιάνεσαι
και με τη Λεσινίτσα.

Μάσε τ΄ασκέρι σου, πασιά
και πάψε το ντουφέκι.

Δεν είναι σύκα να τα φας
νεράντζια να τα ζύψεις.

Είναι παιδιά Λεσιτσινά
γερόντοι Δροβιανίτες*…»

Φυσικά υπάρχουν και πολλά άλλα τραγούδια, στα οποία θα αναφερθούμε μελλοντικά.
*«Γερόντοι Δροβιανίτες» εννοεί τους σοφούς, γραμματισμένους ανθρώπους της Δρόβιανης.

Πηγή: Aftonomi.gr