Μια άγνωστη επανάσταση των κοπατσάρηδων στην Μακεδονία, το 1854. ΤΑ 16 ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΚΟΠΑΤΣΑΡΟΧΩΡΙΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ …

1912-2012: Εκατό χρόνια από την απελευθέρωση της Μακεδονίας.*

Κείμενο του Γιώργου Λεκάκη στην εφημερίδα «ΧΡΟΝΟΣ» Κομοτηνής

 
Οι Έλληνες ήταν πάντα πολεμιστές και λάτρεις της ελευθερίας. Επαναστάτησαν εκατοντάδες φορές κατά των όποιων κατακτητών τους, όλες τις εποχές, αδιάφορα εάν είχε ή δεν είχε προοπτικές το τόλμημά τους. Στην Ελλάδα, οι τόποι χωρίζονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες: Αυτούς που επιδεικνύουν μαζικό ηρωισμό και αυτούς που γεννούν ήρωες! Μέσος όρος, δεν υπάρχει. Ανάμεσα στους τόπους που έχουν ιστορικά αποδείξει ομαδικό ηρωισμό είναι τα Κοπατσαροχώρια των Γρεβενών. Στην περιοχή αυτή της Πίνδου, το ιερό δένδρο του Διός, την δρυ, την λένε απλώς «δένδρο» ή/και «κοπάτσα» / «κουπάτσα».[1] Οι κάτοικοι της δρυοζώνης στα ριζά της Πίνδου λέγονται, λοιπόν, κοπατσαραίοι ή κοπατσάρηδες, ως θεραπεύοντες την δρυ, και υλοτομούντες αυτήν, με ιερή γνώση και ευλάβεια, που προέρχεται από τα πανάρχαια χρόνια της ιεροποιήσεως του δένδρου. Άρα ο όρος εκφράζει και ονοματίζει έναν λαό – φυσικά ελληνικό – εκ της χλωρίδος του τόπου όπου ζει και την ασχολία του με αυτήν. Οι κοπατσάρηδες, εκτός από υλοτόμοι, είναι και καλοί κτηνοτρόφοι. Αλλά και αγωγιάτες (αγωγείς ή κιρατζήδες), κτίστες, σαματοποιοί (σαμαράδες), ξυλουργοί, τσαρουχοποιοί, ράπτες, σιδεράδες, κτίστες, πετράδες, κ.ά.
Τα κυριώτερα κοπατσοχώρια είναι 16 και δυο λόγια μόνο για το καθένα:

• 1. Βοδεντσικό (νυν Πολυνέρι). Αρχαίο χωριό. Στην θέση «Καστρί», σε υψόμετρο 1.200 μ. ευρέθη σπουδαίος αρχαιολογικός χώρος, όπου ελατρεύετο ο Ζευς Δειπάτυρος. Ανήκε στην Τυμφαία χώρα. Η αρχαία πόλις – μάλλον – ιδρύθη στους προϊστορικούς χρόνους. Ήκμασε από τον 4ον έως και τον 1ον αι. π.Χ. Κατεστράφη γύρω στο 150 μ.Χ. Ο Ι.Ν. Αγ. Θεοδώρων εκτίσθη με ογκόλιθους από αυτό το αρχαίο δομικό υλικό! Στο Χάνι Λόλα υπάρχει μια άβυσσος απ’ την οποία γκρεμίζονται νερά – εντυπωσιακός καταρράκτης. Φημισμένο χωριό για τους σιδεράδες του.
• 2. Δέλνο ή/και Δέλβινο (ίσως σχετιζόμενο με το ομώνυμο χωριό της Ηπείρου). Νυν Πρόσβορο (= προς Β.). Αρχαίο χωριό επίσης. Στο ύψωμα Προφήτης Ηλίας ερείπια κάστρου ελληνιστικής εποχής (330-167 π.Χ.). Γνωστό για τα δύο γεφύρια του: Το ξύλινο στην θεση «Ξλένιο Γεφύρι» και το πέτρινο, «του Γκαβού» (επειδή απ΄ αυτό έπεσε και σκοτώθηκε ένας τυφλός), ή «Πετρένιο γεφύρι» – ως γνωστόν ο νομός Γρεβενών φημίζεται για τα πέτρινα γεφύρια του. Στους πρόποδες του Άη-Λιά υπάρχει ακόμη το τωπονύμιο «Λημέρι του Ζιάκα», γιατί εδώ λημέριαζε ο οπλαρχηγός Θ. Ζιάκας!.. Το 1936 οι κοπατσάρισσες του Πρόσβορου απεδείχθησαν και πάλι ηρωίδες, αλλά γι’ αυτό θα μιλήσω σε επόμενο σήμείωμά μου.
• 3. Κοσμάτι (βλάχ. Κουσμάτσλι). Επήρε τ’ όνομά του από τον πατρο-Κοσμά τον Αιτωλό, επειδή εδίδαξε σ’ αυτό. Φημίζεται για την καλή ρακή του. Στις θέσεις Βαθύλακκος και Ντρέιζ έχει ιαματικές πηγές. Στον δρόμο Κηπουρείο-Κοσμάτι υπάρχει το περίφημο 5τοξο πέτρινο γεφύρι (του 1860-64) «του Σπανού» στον ποταμό Βενέτικο. Εκτίσθη από τον Μουσταφά-πασά ή Σπανό, επί ερειπίων διπλής γέφυρας, η οποία είχε κτιστεί επί σουλτάνου Βαγιαζήτ.
• 4. Λάβδας[2], με ετυμολογία που έχει αρχαίες ρίζες, αφού πλησίον του χωριού υπάρχει «προϊστορικός οικισμός». Αρχαίο, λοιπόν, χωριό γεωργών, κτηνοτρόφων, κτιστάδων, εμπόρων. Απάτητο από Τούρκους. Μόνον ο δεκατζής περνούσε άπαξ ετησίως, για τον φόρο σοδειάς, ο ταχυδρόμος κι οι ζαπτιέδες. Το χωριό αντιστάθηκε και στους αρβανίτες. Σήμερα έχει το πρώτο Μουσείο Μανιταριού στην Ελλάδα – ως γνωστόν τα Γρεβενά είναι ο «μανιταρονομός της Ελλάδος» – που φροντίζουν τα μέλη του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Λάβδας.
• 5. Λυπινίστα (> Λεπενίτσα και νυν Περιβόλι ή Περιβολάκι). Οι κάτοικοί του ίδρυσαν το Βελεστίνο και το Μικρό Περιβολάκι στην Μαγνησία, το Αργυροπούλι (ή Αργυροπούλειο) στην Λάρισα, την Λεπενίτσα (νυν Ανθούσα Λάκμωνος Καλαμπάκας) στα Τρίκκαλα, κ.ά. χωριά, ενώ πολλοί εγκαταστάθηκαν στην Βέρροια. Οι Γερμανοί έκαψαν όλο το χωριό, αλλά την εκκλησιά του άη Γιώργη δεν μπόρεσαν να την κάψουν.
• 6. Μαυραναίοι (βλάχ. Μαυράνλε), πρώην κεφαλοχώρι, με παλαιές εκκλησιές (Αγ. Δημητρίου, Αγ. Αθανασίου, Παναγίας).
• 7. Μεσολούρι, σε υψόμετρο 1.020 μ. σήμερα κατοικείται μόνον το θέρος. Εκκλησιά του Αγ. Δημητρίου (του 1778) με περίφημες αγιογραφίες.
• 8. Μπίσοβο ή Μπίσιοβο (είτα Δύσβατο και νυν Κυπαρίσσι). Αρχαίο χωριό. Στον λόφο Παλιόκαστρο, στην είσοδο του χωριού, ενετοπίσθη αρχαιολογικός χώρος. (Και στον Αγ. Δημήτριο ευρέθησαν παλαιοί τάφοι). Μετά έγινε μαστοροχώρι, γι’ αυτό και η λιθόκτιστη και λιθόσκεπη εκκλησιά (του Αγ. Γεωργίου του 1867), το πέτρινο δημοτικό σχολείο (του 1915), το πέτρινο γεφύρι του Παπατάκη (του 1920 – σώζεται η μία καμάρα μόνον), κ.ά.
• 9. Ντοτσικό ή Ντούσκο[3] (νυν Δοτσικό), αν και υπό εγκατάλειψη, χωριό σε υψόμετρο 1.060 μ. στις Α. πλαγιές της Σκούρτζας Πίνδου, εξακολουθεί φημισμένο για τα τυροκομικά προϊόντα του. Εντός του χωριού πέτρινο γεφύρι (του 1804), πάνω απ’ τον Βενέτικο. Εδώ ευρέθη δόντι καρχαρία ηλικίας 70 εκατ. χρόνων, όταν η περιοχή ήταν. θάλασσα!..
• 10. Παλιοχώρι, παλαιό κεφαλοχώρι. Οι κάτοικοί του ήταν κτηνοτρόφοι, γεωργοί και μεταλλωρύχοι. Με ΙΝ της Αγ. Παρασκευής (του 1873) και ανεξάρτητο κωδονοστάσιο (του 1897). Στην θέση Χάβος, απότομα βράχια σου κόβουν την ανάσα, αλλά μια λίμνη και ένας καταρράκτης στην ξαναδίνουν.
• 11. Ρατοσίνιστα (> Ραδοσίνιστα, νυν Μέγαρο), με τριήμερο πανηγύρι της Παναγίας. Στις θέσεις Σκαπάρια και Κούφαλο υπάρχουν ιαματικές πηγές. Στον δρόμο Μέγαρο-Κάστρο κείται το παλαιό πέτρινο γεφύρι «του Κάστρου» επί του ποταμού Γρεβενίτη.
• 12. Σαρακαναίοι ή Σαρκαναίοι (> Σαραγκαναίοι, Σαργκαναίοι[4] και βλαχ. Σιάργκανλι). Νυν Πανόραμα. Σε υψόμετρο 1.070 μ.! Ίσως το παλαιό τοπωνύμιο να μαρτυρά και κάποια παλαιά εγκατάσταση σαρακατσάνων εδώ.
• 13. Σπήλιο, ετυμολογία από κάποιο σπήλαιο, ή εκ παραφθοράς της αρχαίας ονομασίας του, που ήταν Πύλαιο, γιατί το χωριό ήταν η πύλη για την Πίνδο και κατ’ επέκταση για την Ήπειρο. Επίσης αρχαίο χωριό, αφού στην περιφέρειά του συναντώνται λείψανα και ίχνη αρχαίων κτισμάτων. Με παλαιές εκκλησιές και πέτρινα αρχοντικά. Ο ποταμός Βενέτικος κινεί νεροτριβές. Φημισμένο για το γεφύρι της Πορτίτσας, του 1743. Ένωνε Σπήλαιο-Μοναχίτι. Ένα από τα ωραιότερα γεφύρια της Ελλάδος! Άξια επισκέψεως και η Ι.Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου, λίγο πριν φθάσει κανείς στο σπήλαιο. Εκκλησιά του 1633.
• 14. Τίστα (μετονομάσθη Ζάκα ή Ζιάκας, ως γενέτειρα του οπλαρχηγού). Πλησίον του χωριού, στα Β. του όρους Όρλιακα, υπάρχουν περίφημα σπήλαια. Σ’ αυτά κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κρύβονταν οι κάτοικοι ίνα γλυτώσουν από τους Γερμανούς! Με ερείπια δύο νερόμυλων. Στον δρόμο Γρεβενών-Ζάκα, στον Βενέτικο, το πέτρινο «γεφύρι Ζάκα» (κτίσθηκε στα τέλη του 1800). Από την περιοχή του Ζιάκα ρέει και η πευκόφυρος πηγή, η οποία δίνει το επιτραπέζιο νερό «Πίνδος».
• 15. Τούσι ή Τούζι (νυν Αλατόπετρα). Με παλαιές εκκλησιές, πέτρινα αρχοντικά. Από αγροτικό δρόμο, 3 χλμ. από Αλατόπετρα προς Πρόσβορο, επί του Βενέτικου, πέτρινο γεφύρι (αγνώστου εποχής). Κάτω από την καμάρα υπάρχουν σταλακτιτοειδείς σχηματισμοί μήκους έως και 30 εκατ.! Μεταξύ Αλατόπετρας-Φιλιππαίων, μέσα σε μια φυσική βράχινη χαράδρα, που οι εντόπιοι λεν Στόμιο, αφρίζει ένας καταρράκτης, ο οποίος γκρεμίζει τα νερά του Σμιξιώτικου ποταμού, από ύψος 40 μ.!
• 16. Φιλιππαίοι (βλαχ. Φιλκλί ή Φιρκλί), στα ΝΑ. της Τομάρας, εντός δασών και πλουσίων ορεινών λειμώνων, κέντρο νομαδικής κτηνοτροφίας. Οι κάτοικοί του ίδρυσαν τους Κάτω Φιλιππαίους (τ. Παζαρλή) Καλαμπάκας Τρικκάλων.

Και υπάρχουν κ.ά. κοπατσαροχώρια, Δ., Β. και Ν. της πόλεως των Γρεβενών. Ονομαστικώς: Άγ. Θεόδωροι, Ανθρακία, Βραβονίστα (Καληρράχη), Βραστινό (Αναβρυτή), Γκριντάδες (Αιμηλιανός), Δραβονίστα, Ελευθεροχώρι, Ζάλοβο (Τρίκωμο), Ζάπαντο (Ζαπαναίοι-Λαγκαδιά), Ζιγκόστι (Μεσόλακκος), Καλαμίτσι, Καλόχι, Κάστρο, Κυρακαλή, Λαμπανίτσα (Μικρολίβαδο), Λιμπίνοβο (Διάκος), Μαυρονόρος, Μουναχίτλου (Μοναχίτι), Μπούρα (Δοξαράς), Ντιβράνι (Έλατος), Πηγαδίτσα, Πλέσια (Μελίσσι), Ριάχοβο (Παρόρειο = παρά το όρος[5]), Σίτοβο (Σιταράς), Σχίνοβο (Δεσπότης), Τάλοβο, Τσιτουρίε (Κηπουρείο), Τσουριάκας (Αετιά), Φελλί. Ίσως κ.ά. που μετονομάσθηκαν, διότι τότε κάποιοι πίστευαν πως δεν έχουν ελληνική ρίζα οι ονομασίες των χωριών αυτών, κάτι που σήμερα έχει αποδειχθεί πως δεν ήταν έτσι. Ακόμη και αυτά τα παλαιά ονόματα των χωριών των βιαίως εξισλαμισθέντων κοπατσαραίων (βαλαάδων) και βλάχων των Γρεβενών είχαν ελληνική, ελληνικότατη ετυμολογία, γι’ αυτό και τα αναφέρω εδώ και με τα παλαιά τους ονόματα. Ηρωικά και γεμάτα θρύλους χωριά!

Εκτός από τα περίχωρα των Γρεβενών, οι κοπατσαραίοι εξαπλώθηκαν – κυρίως μετά το 1800 – και στην Ημαθία (χωριά Βερμίου) και την Πιερία (χωριά Ολύμπου).

Το πιο ένδοξο κοπατσαροχωριό όλων θεωρείται η Τίστα, η ιδιαιτέρα πατρίς του οπλαρχηγού Θ. Ζιάκα. Αλλά το κέντρο των κοπατσάρηδων είναι το Σπήλιο, όπου έγινε η – άγνωστη στους πολλούς – επανάστασή τους, το 1854. Οι λεπτομέρειες αυτής της επαναστάσεως ακόμη αγνοούνται. Ήταν τότε που ο Θ. Ζιάκας μάζεψε 50 παλληκάρια και γυναικόπαιδα στην Ι.Μ. Σπηλαίου στο Σπήλιο και εκήρυξε την επανάσταση κατά των Τούρκων, ζητώντας ανεξαρτησία! Η κίνηση αυτή δεν είχε πιθανότητες επιτυχίας μεν – κάτι που την καθιστά ακόμη πιο ηρωική – αλλά και οι επαναστάτες δεν ηττήθησαν δε! Παρά την ηρωική αντίσταση, προδόθηκαν από τρόφιμα και πολεμοφόδια. Έτσι αναγκάσθηκαν ν’ ανοίξουν δρόμο δια μέσου των εχθρών και να διαφύγουν προς την Καλαμπάκα (επίσης τότε οθωμανοκρατούμενη). Απ’ εκεί, οι πρωτουργοί καταστάλαξαν στην παλαιά Ελλάδα. Ο δε Ζιάκας κατέληξε τελικώς στην Λαμία, ονειρευόμενος διαρκώς την απελευθέρωση της πατρίδος του, των κοπατσαροχωρίων των Γρεβενών. Συνέχισε να πολεμά έως τα βαθειά του γεράματα. Πολύ γέρος πολέμησε ως αντάρτης και στον ατυχή πολεμο του 1897. Η επανάσταση αυτή ξεσήκωσε όλα τα χωριά του Βοΐου Κοζάνης!
Όσον αφορά τα γυναικόπαδια, αυτά με την διαμεσολάβηση Ευρωπαίων προξένων, που είχαν φθάσει στα Ιωάννινα, έλαβαν αμνηστεία και εν τέλει επέστρεψαν στα κοπατσαροχωριά τους.

Η λαϊκή μούσα δεν έμεινε ασυγκίνητη απ’ αυτήν την ηρωική εξέγερση. Και φιλοτέχνησε ένα τραγούδι, και μάλιστα διαλογικό, που ακόμη είναι αγαπητό στην Μακεδονία και την Θεσσαλία:

Εσείς βουνά των Γρεβενών και πεύκα του Μετσόβου
λίγο να χαμηλώσετε, μια-δυο ντουφέκια τόπο
για να φανούν τα Γρεβενά, κι αυτό το μέγα Σπήλιο
πώς πολεμούν οι Έλληνες με το νιζάμ-ασκέρι.
Πέφτουν τα τόπια σαν βροχή, γκιουλέδες σαν χαλάζι
κι αυτά τα λιανοντούφεκα σαν την ψιλή βροχούλα.
Πάψε Ζιάκα μ’ τον πόλεμο, πάψε και το ντουφέκι
να κατακάτσει ο κουρνιαχτός, να μετρηθούν τ’ ασκέρια

«Άσ’ τε, παιδιά μ’, να φύγωμε, να πάμ’ στην Καλαμπάκα!
Εκεί ‘ναι κι άλλοι αρχηγοί, εκεί κι ο Χατζηπέτρος!».

«Καλημερά σου αρχηγέ!». «Καλώς τον Ζιάκα που ‘ρθε!
Ζιάκα μ’ π’ άφησες τις εκκλησιές, το μέγα μοναστήρι;»

«Πέτρο μ’ δεν είν’ τα Τρίκκαλα, δεν είν’ οι αραπάδες,
Εδώ τα λένε Γρεβενά! Τους λέγουν αρβανίτες!
Έχουν την πίστη στο σπαθί, τον νόμο στο ντουφέκι».

Οι κοπατσάρηδες – πανάρχαιοι Μακεδόνες κάτοικοι των Γρεβενών – είναι φουστανελλάδες και ιππομανείς. Ως προς τον σωματότυπο είναι μελαχροινοί, υψηλόσωμοι, εύσωμοι, ευσταλείς, σωστοί γίγαντες ως Μακεδόνες (μακεδνοί = οι έχοντες μάκος/μήκος, οι επιμήκεις). Ως προς τον χαρακτήρα είναι υπερήφανοι, λεβέντες, αδάμαστοι, ανυπότακτοι. Επί οθωμανοκρατίας, οι κοπατσαραίοι ήταν πάντα αντιδραστικοί με τους κατακτητές. Οι περισσότεροι άνδρες τους έβγαιναν κλέφτες στο βουνό. Συνήθειο που κράτησαν έως και τις αρχές του 20ού αι., όταν οι περισσότεροι ληστές της Δυτ. Μακεδονίας ήσαν κοπατσάρηδες, οι οποίοι κατέρχονταν έως την Θεσσαλία, ενώ δυτικώτερα κτυπούσαν την Ήπειρο έως και την Αλβανία. Περιττό να αναφέρω ότι όπως στα αρχαία χρόνια η πειρατεία ήταν ένας νόμιμος τρόπος προσπορισμού και επιβιώσεως διαφόρων λαών της θαλάσσης, κυρίως νησιωτών, έτσι και έως τα σύγχρονα χρόνια η ληστεία ήταν ένας έντιμος και ηρωικός τρόπος του ζειν. Έτσι το έβλεπαν και οι κοπατσάρηδες. Ότι δηλ. ληστεύοντας τον ληστή (κατακτητή) ισορροπείς το κακό. Έως τα μέσα του 20ού αι. οι κοπατσάρηδες έφθαναν τον αριθμό των 10-12.000 ψυχών.

ΠΗΓΕΣ:
– Λεκάκης Γ. «Ήπειρος, η γωνιά που πέτρωσε στο 5…» έκδ. εκδ. «Πολυμέσα Εκπαιδευτική Μηχανική», 1998. Του ιδίου «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις-Γρεβενά» (υπό έκδοσιν).

– Πουλιανού Δ. «Κοπατσαραίοι Ζωντανό Παρελθόν στα Ρίζα της Ανατολικής Πίνδου», έκδ. Ανθρωπολ. Εταιρεία Ελλάδος, 1994.

– Φαλτάιτς Κ. (διάφορα κείμενα).

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Το δένδρο αυτό απαντάται με διάφορα ονόματα στην Ελλάδα.

[2] Μ’ αυτό το όνομα απαντάται και ιστορικό χωριό στην Ανδρίτσαινα Ολυμπίας Ηλείας.

[3] ντoύσκο ή ντούσικο = το χαμόδενδρο, η νάνος βαλανιδιά η πλατύφυλλος, η ήρεμη, που αλλαχού λέγεται πλαντίτσα, μεροδένδρι, τζέρος, κ.ά. Εξ ου και ντούσκα (ή το ντούσκον ή ντούσικον είναι το βελανιδοδάσος).

[4] Ο εξ αυτού του χωριού καταγόμενος καλείται Σαργκάνης, όπως ο γνωστός θρυλικός παλαίμαχος τερματοφύλακας της εθνικής ομάδος ποδοσφαίρου της Ελλάδος

[5] Μ’ αυτό το όνομα απαντώνται και άλλοι οικισμοί στην Βοιωτία, την Αρκαδία, την Φλώρινα, την Λακωνία, κ.α. Ενώ με το όνομα Ριάχοβο απαντώνται οικισμοί στο Πωγώνι, την Κοζάνη, κ.α.

*1912-2012: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

«Η νέα αυτή χρονιά, ας γίνει το εφαλτήριο μιας νέας εθνικής και ιστορικής πορείας του ελληνισμού, που και τότε, κάτω από τραγικές συνθήκες, πτωχευμένος οικονομικά, ηττημένος στρατιωτικά, αγωνιζόμενος όμως σθεναρά, με παιδεία και ανδρεία και αναγεννημένος τελικώς πολιτικώς μετά την Επανάσταση του 1909, κατάφερε με την βοήθεια του Θεού να γιγαντωθεί μέσα σε λίγες ιστορικές στιγμές και ενωμένος να τσακίσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τους Νεότουρκους, απελευθερώνοντας τον βόρειο απροσκύνητο ελληνισμό και ανάμεσά του την θρυλική ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ του Μεγάλου Αλεξάνδρου!

Εκατό χρόνια, που μπορούν να φωτίσουν τον δρόμο μας και να εγείρουν όλες εκείνες τις δυνάμεις και τις αρετές που θα μας οδηγήσουν και πάλι στην ψυχή, την δύναμη και την δόξα!

Ο ελληνισμός παραμένει ο γίγας της Παγκόσμιας Ιστορίας! Απλώς κοιμάται! Εφέτος, το 2012, ας τον ξυπνήσουμε! Αυτό προστάζουν οι τάφοι! ΖΗΤΩ Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ! Ευλογημένο το ηρωικό μονοπάτι τις Πίστεως και της Πατρίδος!Ευλογημένη η ώρα που θα ξυπνήσει και πάλι ο γίγας ο Έλλην»!

Ανακοίνωση Παγκόσμιας Επιτροπής Μακεδονικού Αγώνα για το έτος 2012, που συμπληρώνονται 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Την ανακοίνωση υπογράφει ο Κωνσταντίνος Κάλφας.

Την ίδια ώρα, ο ο πρωθυπουργός της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαδίμηρος Πούτιν «άδειαζε» τον Γκρουέφσκυ: «Ο Μέγας Αλέξανδρος, ήταν Έλλην», είπε. Αυτονόητον. Και ιστορικό. Αλλά χαμένα τάχουν οι χαμένοι. Και συνέχισε: «Στην εποχή του και για να λύσει οικονομικά προβλήματα, ο Αλέξανδρος ο Μακεδών, κατέκτησε την Περσία. Η σημερινή Ελλάς δεν διεκδικεί να κατακτήσει κανέναν, αλλά θα έπρεπε να έχει την δυνατότητα να ελέγχει το εθνικό της νόμισμα και να έχει παράλληλα και το δικό της σύστημα εκτυπώσεως νομίσματος».

Η δήλωσή του καταγράφεται με τον πιο επίσημο τρόπο στην ιστοσελίδα της ρωσικής κυβερνήσεως: http://premier.gov.ru/events/news/17938/

xronos gr

Πηγή: Ελλανοδίκης

Στο φως η αγορά της αρχαίας Πέλλας

Στην πρωτεύουσα του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου και των διαδόχων τους, την Πέλλα, ανασκάπτεται το εμπορικό και διοικητικό της κέντρο. Σε μια έκταση πάνω από 70.000 τμ, στην καρδιά της αρχαίας πόλης, γύρω από μια τεράστια κεντρική πλατεία σταδιακά αποκαλύπτεται ένα συγκρότημα από στοές και σειρές χώρων πίσω τους, στους οποίους ήταν εγκατεστημένα τα αρχεία, η έδρα των αρχόντων της πόλης, άλλες δημόσιες υπηρεσίες, εργαστήρια και καταστήματα.H ανασκαφή πεδίου στην πανεπιστημιακή ανασκαφή της Αγορά της Πέλλας κατά το 2012 επικεντρώθηκε στη βόρεια και ανατολική στοά, στην κεντρική αυλή και στην περιοχή του δημόσιου αρχείου της Πέλλας με στόχο τη συγκέντρωση συμπληρωματικών στοιχείων που σχετίζονταν με την τελική δημοσίευση του συγκροτήματος.

1. ΒΟΡΕΙΑ ΣΤΟΑ
Με στόχο την ανασκαφική προεργασία για την υλοποίηση στα πλαίσια του ΕΣΠΑ της μελέτης συντήρησης και αποκατάστασης που είχε υποβληθεί από τον Τομέα Αρχαιολογίας του ΑΠΘ και εκτελείται από το Ταμείο Διαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων, καθαρίστηκε αριθμός χώρων ως το στρώμα καταστροφής των κεραμίδων οροφής. Ικανός αριθμός κεραμίδων οροφής ήταν ενσφράγιστες και έφεραν την επιγραφή ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ, ενώ σε άλλες είχαν αποτυπωθεί μονογράμματα και ονόματα με συμπληρωματικά μονογράμματα ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ.

Τα περιορισμένα, σε σχέση με χώρους της ανατολικής στοάς ευρήματα, αποτελούνταν από χρηστικά και αποθηκευτικά αγγεία, αγνύθες, νομίσματα και λίγα μεταλλικά αντικείμενα. Το σύνολο των ευρημάτων του στρώματος καταστροφής, που εντοπίστηκε στο τελευταίο δάπεδο μας οδηγούν στον ύστερο 2ο αι. π.Χ. με τελευταίο όριο τις αρχές του 1ου αι. π.Χ. Η προκαταρκτική δηλαδή εικόνα των κινητών ευρημάτων δεν διαφοροποιεί την δημοσιοποιημένη εικόνα της τελικής καταστροφής της Αγοράς και της ελληνιστικής Πέλλας γενικότερα που τοποθετείται στις αρχές του 1ου αι. π.Χ.

Μεγάλα τμήματα της τοιχοποιίας των χώρων περιλαμβάνουν υλικό σε δεύτερη χρήση, μετά από μια ευρείας έκτασης καταστροφής, πιθανότατα φυσικής, ενώ σε όλους τους ερευνημένους χώρους αποκαλύφτηκαν οι πρώτοι αναβαθμοί κλιμάκων, που οδηγούσαν σε όροφο, έτσι ώστε οριστικά λύνεται το πρόβλημα της ύπαρξης ορόφου σε όλη τη βόρεια πλευρά του μοναδικού σε μέγεθος συγκροτήματος, μήκους περίπου 65 μ..

Θησαυροί χάλκινων νομισμάτων κάτω από τα παλιότερα δάπεδα και διάφορα κεραμικά ευρήματα χρονολογούνται στο τελευταίο τέταρτο του τέταρτου αι. π.Χ. Επιβεβαιώνεται έτσι η κατασκευή της πτέρυγας αυτής περί τα τέλη του 4ου αι. π.Χ. Η χρονολόγηση αυτή επιβεβαιώνεται και από ικανή σε αριθμό κεραμική του γεμίσματος των θεμελίων της πρώτης φάσης του οικοδομήματος.

2. ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΣΤΟΑ
Κατά την φετινή περίοδο στην ανατολική στοά, όπως και κατά την προηγούμενη περίοδο, διεξήχθη περιορισμένη έρευνα κάτω από τα δάπεδα μερικών χώρων με στόχο τη συλλογή πληροφοριών χρήσης τους πριν από την τελική φάση, ενώ στην οδό που ορίζει την αγορά από ανατολικά ολοκληρώθηκε η πορεία γραμμής υδροδότησης με πυκνό σύστημα πηλοσωλήνων… Ακόμα επιβεβαιώθηκε η αλλαγή της στάθμης του οδοστρώματος της οδού ανά τους αιώνες με την απόρριψη διαφόρων εμπορικών και εργαστηριακών καταλοίπων σε όλο το μήκος της οδού, που αποτελούν σημαντικότατα μέσα απόδειξης της οικονομικής ευρωστίας της πόλης ανά τους αιώνες .

3. ΑΡΧΕΙΟ ΚΑΙ Οικοδομικό Τετράγωνο Ι/6 (νότια του αρχείου).
Στην οδό δυτικά του δημόσιου αρχείου, έξω από τη βορειοδυτική του γωνία ερευνήθηκε λάκκος με απορρίμματα (εικ.4). Ακόμα καθαρίστηκε ο ανοιχτός χώρος στα νότια και νοτιοανατολικά του αρχείου, που καταλαμβάνει τη ΝΔ γωνία του ορθογώνιου όγκου της Αγοράς. Στην περιοχή αυτή εντοπίστηκε με δοκιμαστικές τομές αρχικά ορθογώνιο οικοδόμημα, που διατηρείται στο ύψος μόνο της υποθεμελίωσης, αφού είχε λιθοσυληθεί συστηματικά ως το ύψος της ευθυντηρίας του, η οποία αποτελείτο από μεγάλους εγγώνιους λίθους. Παρά την διαρπαγή των λίθων της διατηρήθηκε ένα μεγάλο μέρος από το στρώμα καταστροφής των κεραμίδων οροφής που ήταν λακωνικού τύπου.

Το οικοδόμημα είναι ελεύθερο από όλες τις πλευρές και διαιρείται σε δύο άνισους χώρους με εγκάρσιο τοίχο. Η μορφή του είναι ναόσχημη και έχει εξωτερικές διαστάσεις 16.20 χ 7,90. Κατάλοιπα από δωρικούς σφονδύλους, τμήματα από κιονόκρανα και αποσπασματικά επίκρανα παραστάδων που βρέθηκαν στη βόρεια πλευρά του με μεγάλη πιθανότητα σηματοδοτούν τη διαμόρφωση εισόδου στην πλευρά αυτή με δύο κίονες ανάμεσα σε παραστάδες. Η επιμέλεια τοποθέτησης των λίθων θεμελίωσης με την άριστη επεξεργασία της επιφάνειάς τους δηλώνουν και την υψηλή ποιότητα της κατασκευής, πράγμα που επιβεβαιώνεται και από την παρουσία κονιαμάτων λευκού, ερυθρού και μαύρου χρώματος. Κατά την επόμενη ανασκαφική περίοδο προγραμματίζεται η ολοκλήρωση της έρευνάς του. Βασικός στόχος είναι η αποκατάσταση της αρχιτεκτονικής μορφής του ΝΑΟΥ και η ταύτιση της λατρευόμενης σε αυτόν θεότητας μέσα από τη συλλογή κινητών ευρημάτων στο εσωτερικό του, αλλά και στον περιβάλλοντα χώρο. Η θέση του είναι κεντρική. Το οικοδομικό τετράγωνο στο οποίο κατασκευάστηκε ο ναός παρέμεινε ελεύθερο για την εξυπηρέτηση των αναγκών της λατρείας. Επομένως, και η λατρευόμενη σε αυτόν θεότητα ήταν σημαντική για την πόλη της Πέλλας και το Μακεδονικό Βασίλειο.

Γενικά κατά τη φετινή ανασκαφική περίοδο βρέθηκε μεγάλος αριθμός νομισμάτων. Από αυτά λίγα είναι και αργυρά. Μεγάλος είναι και ο αριθμός των πήλινων αγγείων, των αποθηκευτικών αγγείων. Πολλά από αυτά φέρουν ενσφράγιστες λαβές. Μεταξύ των ευρημάτων περιλαμβάνονται αρκετά αποσπασματικά ειδώλια, λυχνάρια, αλλά και μεταλλικά αντικείμενα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και μια σιδερένια παραγναθίδα.

Στο εκπαιδευτικά πρόγραμμα μετείχε ικανός αριθμός φοιτητών/τριών από ελληνικά πανεπιστήμια και ιδρύματα της αλλοδαπής που εκπαιδεύτηκε σε ανασκαφικές μεθόδους πεδίου, αρχές συντήρησης, καταλογογράφησης και ηλεκτρονικής τεκμηρίωσης του ανασκαφικού υλικού».

Η ανακοίνωση θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 21 Μαρτίου 2013 και ώρα 10.45, στην Αίθουσα Τελετών του παλαιού κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ., στο πλαίσιο του Συνεδρίου για το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη.

Πηγή: history-of-Macedonia

H διαδικτυακή σελίδα του αρχαιολογικού χώρου των Αιγών (Βεργίνα)

Επισκεφτείτε και περιηγηθείτε στην διαδικτυακή σελίδα του αρχαιολογικού χώρου των Αιγών (Βεργίνα). Κλίκ εδώ –> www.aigai.gr

Πηγή: H Φωνή των γηγενών Μακεδόνων – entopios.gr

Ο ιστότοπος του Αρχαιολογικού Μουσείου Πέλλας

Ο ιστότοπος του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Πέλλας είναι γεγονός!
Επισκεφτείτε, περιηγηθείτε, ξεναγηθείτε και γνωρίστε την πρωτεύουσα της ελληνιστικής Μακεδονίας την Πέλλα, μέσα από τον καινούργιο, εύχρηστο και καλοσχεδιασμένο ιστότοπο του Αρχαιολογικού Μουσείου. Μάθετε την ιστορία της και πάρτε μια πρώτη γεύση για τα ευρήματα του Μουσείου, τον Αρχαιολογικό Χώρο, την νεκρόπολη, την παλαιοχριστιανική Πέλλα κτλ και βρείτε χρήσιμες πληροφορίες για τις μέρες και ώρες λειτουργίας του Μουσείου και του Χώρου, την πρόσβαση αλλά και για τους τρόπους επικοινωνίας. –> www.pella-museum.gr

Πηγή: H Φωνή των γηγενών Μακεδόνων – entopios.gr

Αρχαιολόγοι ίσως ανακάλυψαν τον τάφο του Κοθήλα, πεθερού του Φιλίππου Β’ της Μακεδονίας (Άρθρο 2 – Φωτός)

Βούλγαροι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν έναν μοναδικό θρακικό θησαυρό κατά τη διάρκεια ανασκαφών στον τύμβο του Ομουρτάγκ στη σημερινή Βουλγαρία.

Η ανακάλυψη έγινε από ομάδα αρχαιολόγων με επικεφαλής την καθηγήτρια Diana Gergova του Εθνικού Ινστιτούτου Αρχαιολογίας της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών. Οι ερευνητές εντόπισαν τμήματα ενός ξύλινου κιβωτίου που περιείχε απανθρακωμένα οστά και αρκετά εξαιρετικά καλοδιατηρημένα χρυσά αντικείμενα, που χρονολογούνται στο τέλος του 4ου με αρχές του 3ου αι. π.Χ.

Στα ευρήματα, συνολικού βάρους περίπου 1,5 κιλού, περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, τέσσερα σπειροειδή βραχιόλια, ένα δαχτυλίδι και διακοσμημένα ηνία αλόγου. Ο θησαυρός ήταν πιθανότατα τυλιγμένος σε χρυσοκέντητο ύφασμα, καθώς, όπως δήλωσε η Gergova, κοντά σε αυτόν εντοπίστηκαν χρυσές κλωστές.

Η επικεφαλής της ανασκαφής ανέφερε ότι μάλλον πρόκειται για κατάλοιπα κάποιας τελετουργικής ταφής και πρόσθεσε ότι η ομάδα ελπίζει να ανακαλύψει στο μέλλον έναν σημαντικό χώρο ταφής, που ίσως σχετίζεται με την ταφή του βασιλιά των Γετών Κοθήλα, ενός από τους πεθερούς του Φιλίππου Β’ της Μακεδονίας. Σημείωσε δε ότι πρόκειται για ένα μοναδικό εύρημα, πρωτόγνωρο για τη Βουλγαρία.

Η Gergova ελπίζει ότι ο θησαυρός θα αποτελέσει δέλεαρ για το Υπουργείο Πολιτισμού της Βουλγαρίας ώστε να χρηματοδοτήσει πλήρως τις ανασκαφές στη θέση αυτή, που αποτελεί μέρος της νεκρόπολης όπου βρίσκεται ο τάφος του Σβεστάρι, ο οποίος συμπεριλαμβάνεται στη λίστα μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Εξέφρασε επίσης την επιθυμία της ο τύμβος του Ομουρτάγκ να μετατραπεί σε μουσείο, τμήμα του οποίου θα αποτελεί ο χώρος της ανασκαφής.

Πηγή: Η ασπίδα του Αχιλλέα

Μια λίμνη γεννιέται στη Μακεδονία – Η νέα λίμνη του Ιλαρίωνα (video)

Η γέννηση της νέας λίμνης του Ιλαρίωνα, στα όρια των νομών Κοζάνης και Γρεβενών, βυθίζει για πάντα κάτω από το νερό και τον αρχαιολογικό χώρο Λογκά Ελάτης, μια περιοχή που κατοικήθηκε αδιάλειπτα επί χιλιετίες, από τη Νεολιθική Εποχή έως τα Ελληνιστικά χρόνια. Οι έντονες βροχοπτώσεις των τελευταίων ημερών επιτάχυναν την πλήρωση του ταμιευτήρα και η πλημμύρα που έχει σχηματιστεί αρχίζει να καλύπτει αργά τα κατάλοιπα των προϊστορικών κτισμάτων και των ταφικών συνόλων που αποκάλυψε τα τελευταία χρόνια η αρχαιολογική σκαπάνη. Μαζί τους θα χαθεί στον βυθό της λίμνης και η μεταλλική πεζογέφυρα η οποία εξυπηρετούσε την πρόσβαση των προσκυνητών στο Μοναστήρι του Οσίου Νικάνορα, αφού ο καιρός πρόλαβε την προγραμματισμένη αποσυναρμολόγησή της. Επίσης, θα βυθιστεί τελικά και το παρακείμενο δάσος του Λογκά, που επρόκειτο να αποψιλωθεί πριν από τον σχηματισμό του ταμιευτήρα.

Η τεχνητή λίμνη του Ιλαρίωνα, η έκτη κατά σειρά στον ρου του μεγαλύτερου ποταμού της χώρας, άρχισε να γεμίζει από τον περασμένο Ιούνιο, μετά την έμφραξη από τη ΔΕΗ της σήραγγας εκτροπής του ομώνυμου φράγματος, και αναμένεται να έχει σχηματιστεί έως το τέλος του έτους, με συνολική επιφάνεια στην ανώτατη στάθμη της τα 21,9 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Σχεδόν έναν χρόνο πριν, με ειδική επιχείρηση της εταιρείας ΑΚΤΩΡ Α.Τ.Ε., υπό την επίβλεψη του μηχανικού Δ. Κορρέ, είχε μετακινηθεί σε ράγες στην πλαγιά κατά 140 μέτρα το ιστορικό Μοναστήρι της Παναγίας Τουρνικίου, για να σωθεί από τον κατακλυσμό.

Ο υδροηλεκτρικός σταθμός συνολικής ισχύος 157 MW θα παράγει 410 γιγαβατώρες «καθαρού» ηλεκτρικού ρεύματος ετησίως, ενώ το έργο εξασφαλίζει επιπλέον την απρόσκοπτη μελλοντική ύδρευση της Θεσσαλονίκης, την άρδευση των καλλιεργειών της περιοχής, αλλά και προοπτικές τουριστικής ανάπτυξης.

ΤΙ ΛΕΝΕ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΙ
Ενας αρχαίος οικισμός επιστρέφει στην… Ιστορία
Οι αρχαιολόγοι της Λ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων βλέπουν με θλίψη αυτές τις ημέρες τη στάθμη του νερού να ανεβαίνει βασανιστικά και να καλύπτει σταδιακά τα ευρήματα που οι ίδιοι έφεραν στο φως τα τελευταία χρόνια, σε σωστικές ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν με χρηματοδότηση της ΔΕΗ.

Μεταξύ αυτών, η κ. Γεωργία Καραμήτρου – Μεντεσίδη, η «ψυχή» του ανασκαφικού έργου των τελευταίων 30 χρόνων στους νομούς Κοζάνης και Γρεβενών, η οποία εδώ και περισσότερο από έναν χρόνο προσφέρει εθελοντικά και αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες της, μετά την ένταξή της σε προσυνταξιοδοτική εφεδρεία. Η ίδια αρνήθηκε ευγενικά να κάνει οποιοδήποτε σχόλιο, όταν ρωτήθηκε από το «Εθνος» για τα συναισθήματά της. «Σιωπώ», είπε, χωρίς να μπορέσει να κρύψει τη συγκίνησή της. Στα στρώματα της Νεολιθικής Εποχής και της Εποχής Χαλκού η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε αρχιτεκτονικά κατάλοιπα κατοικιών με συνοδευτικούς λάκκους, πίθους και εστίες.

Στα κινητά ευρήματα ανήκουν πήλινα αγγεία -τα περισσότερα μεγάλα αποθηκευτικά- πήλινα ειδώλια, εργαλεία λίθινα, πελεκητά, οστέινα και από πυριτόλιθο και οψιανό. Επίσης, υφαντικά βάρη, οστέινες βελόνες και άλλα ευρήματα που δηλώνουν υφαντική δραστηριότητα. Σημαντικότατο εύρημα αποτελεί ένα χάλκινο τριγωνικό εγχειρίδιο (μαχαίρι) με τρεις οπές για την προσήλωσή του σε λαβή από άλλο υλικό.

e-go.gr
ΒΑΣΙΛΗΣ ΙΓΝΑΤΙΑΔΗΣ

Πηγή: Ergon-blog

Αρχαιολόγοι ίσως ανακάλυψαν τον τάφο του Κοθήλα, πεθερού του Φιλίππου Β’ της Μακεδονίας

Ο τάφος χρονολογείται στον 4ο ή στις αρχές του 3ου π. Χ. αιώνα

της Μαρίας Θερμού

Εναν θρακικό τάφο, που θεωρούν ότι πιθανόν να ανήκε σε συγγενή του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου Β΄ ανακάλυψαν βούλγαροι αρχαιολόγοι στο βουνό Ομουρτάγκ κοντά στο χωριό Σβεστάρι.

Ο τάφος χρονολογείται στον 4ο ή στις αρχές του 3ου π. Χ. αιώνα και είναι ο μεγαλύτερος από ένα σύνολο 150 τάφων της θρακικής φυλής των Γετών, οι οποίοι είχαν επαφές με τους αρχαίους Ελληνες. Η επικεφαλής της ανασκαφής μάλιστα, καθηγήτρια Ντιάνα Γκέργκοβα δήλωσε, πως ελπίζει να φέρει στο φως έναν σημαντικό χώρο ταφής, που ίσως σχετίζεται με την ταφή του βασιλιά των Γετών Κοθήλα, που ήταν ένας από τους πεθερούς του Φιλίππου Β’.
Ως τότε όμως υπάρχει το πραγματικό εύρημα, που είναι ένας εντυπωσιακός χρυσός θησαυρός αποτελούμενος από τιάρες, δακτυλίδια, καρφίτσες και άλλα, βάρους 1,5 κιλού. Οι αρχαιολόγοι εντόπισαν μάλιστα τα κατάλοιπα ενός ξύλινου κιβωτίου μέσα στο οποίο βρίσκονταν απανθρακωμένα οστά και ο θησαυρός, κατά πάσα πιθανότητα τυλιγμένος σε χρυσοκέντητο ύφασμα, δεδομένου ότι βρέθηκαν επίσης χρυσοκλωστές.
Μία χρυσή τιάρα, ένα κεφάλι αλόγου, ένα δακτυλίδι, 44 γυναικείες μορφές και 100 χρυσά κουμπιά είναι αναλυτικότερα τα κτερίσματα της ταφής, η οποία χαρακτηρίζεται ως μοναδικό εύρημα, πρωτόγνωρο για τη Βουλγαρία. Οπως ανέφερε η Γκέργκοβα πρόκειται μάλλον για κατάλοιπα κάποιας τελετουργικής ταφής ενώ όπως ελπίζει η ίδια η σπουδαιότητα του ευρήματος μπορεί να αποτελέσει το δέλεαρ για το υπουργείο Πολιτισμού της χώρας της προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι ανασκαφές. Ας σημειωθεί, ότι η συγκεκριμένη θέση είναι μία τεράστια νεκρόπολη στην οποία μάλιστα έχει βρεθεί ο «τάφος του Σβεστάρι» που περιλαμβάνεται στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουνέσκο.

Πηγή: history-of-Macedonia