Μια άγνωστη επανάσταση των κοπατσάρηδων στην Μακεδονία, το 1854. ΤΑ 16 ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΚΟΠΑΤΣΑΡΟΧΩΡΙΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ …

1912-2012: Εκατό χρόνια από την απελευθέρωση της Μακεδονίας.*

Κείμενο του Γιώργου Λεκάκη στην εφημερίδα «ΧΡΟΝΟΣ» Κομοτηνής

 
Οι Έλληνες ήταν πάντα πολεμιστές και λάτρεις της ελευθερίας. Επαναστάτησαν εκατοντάδες φορές κατά των όποιων κατακτητών τους, όλες τις εποχές, αδιάφορα εάν είχε ή δεν είχε προοπτικές το τόλμημά τους. Στην Ελλάδα, οι τόποι χωρίζονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες: Αυτούς που επιδεικνύουν μαζικό ηρωισμό και αυτούς που γεννούν ήρωες! Μέσος όρος, δεν υπάρχει. Ανάμεσα στους τόπους που έχουν ιστορικά αποδείξει ομαδικό ηρωισμό είναι τα Κοπατσαροχώρια των Γρεβενών. Στην περιοχή αυτή της Πίνδου, το ιερό δένδρο του Διός, την δρυ, την λένε απλώς «δένδρο» ή/και «κοπάτσα» / «κουπάτσα».[1] Οι κάτοικοι της δρυοζώνης στα ριζά της Πίνδου λέγονται, λοιπόν, κοπατσαραίοι ή κοπατσάρηδες, ως θεραπεύοντες την δρυ, και υλοτομούντες αυτήν, με ιερή γνώση και ευλάβεια, που προέρχεται από τα πανάρχαια χρόνια της ιεροποιήσεως του δένδρου. Άρα ο όρος εκφράζει και ονοματίζει έναν λαό – φυσικά ελληνικό – εκ της χλωρίδος του τόπου όπου ζει και την ασχολία του με αυτήν. Οι κοπατσάρηδες, εκτός από υλοτόμοι, είναι και καλοί κτηνοτρόφοι. Αλλά και αγωγιάτες (αγωγείς ή κιρατζήδες), κτίστες, σαματοποιοί (σαμαράδες), ξυλουργοί, τσαρουχοποιοί, ράπτες, σιδεράδες, κτίστες, πετράδες, κ.ά.
Τα κυριώτερα κοπατσοχώρια είναι 16 και δυο λόγια μόνο για το καθένα:

• 1. Βοδεντσικό (νυν Πολυνέρι). Αρχαίο χωριό. Στην θέση «Καστρί», σε υψόμετρο 1.200 μ. ευρέθη σπουδαίος αρχαιολογικός χώρος, όπου ελατρεύετο ο Ζευς Δειπάτυρος. Ανήκε στην Τυμφαία χώρα. Η αρχαία πόλις – μάλλον – ιδρύθη στους προϊστορικούς χρόνους. Ήκμασε από τον 4ον έως και τον 1ον αι. π.Χ. Κατεστράφη γύρω στο 150 μ.Χ. Ο Ι.Ν. Αγ. Θεοδώρων εκτίσθη με ογκόλιθους από αυτό το αρχαίο δομικό υλικό! Στο Χάνι Λόλα υπάρχει μια άβυσσος απ’ την οποία γκρεμίζονται νερά – εντυπωσιακός καταρράκτης. Φημισμένο χωριό για τους σιδεράδες του.
• 2. Δέλνο ή/και Δέλβινο (ίσως σχετιζόμενο με το ομώνυμο χωριό της Ηπείρου). Νυν Πρόσβορο (= προς Β.). Αρχαίο χωριό επίσης. Στο ύψωμα Προφήτης Ηλίας ερείπια κάστρου ελληνιστικής εποχής (330-167 π.Χ.). Γνωστό για τα δύο γεφύρια του: Το ξύλινο στην θεση «Ξλένιο Γεφύρι» και το πέτρινο, «του Γκαβού» (επειδή απ΄ αυτό έπεσε και σκοτώθηκε ένας τυφλός), ή «Πετρένιο γεφύρι» – ως γνωστόν ο νομός Γρεβενών φημίζεται για τα πέτρινα γεφύρια του. Στους πρόποδες του Άη-Λιά υπάρχει ακόμη το τωπονύμιο «Λημέρι του Ζιάκα», γιατί εδώ λημέριαζε ο οπλαρχηγός Θ. Ζιάκας!.. Το 1936 οι κοπατσάρισσες του Πρόσβορου απεδείχθησαν και πάλι ηρωίδες, αλλά γι’ αυτό θα μιλήσω σε επόμενο σήμείωμά μου.
• 3. Κοσμάτι (βλάχ. Κουσμάτσλι). Επήρε τ’ όνομά του από τον πατρο-Κοσμά τον Αιτωλό, επειδή εδίδαξε σ’ αυτό. Φημίζεται για την καλή ρακή του. Στις θέσεις Βαθύλακκος και Ντρέιζ έχει ιαματικές πηγές. Στον δρόμο Κηπουρείο-Κοσμάτι υπάρχει το περίφημο 5τοξο πέτρινο γεφύρι (του 1860-64) «του Σπανού» στον ποταμό Βενέτικο. Εκτίσθη από τον Μουσταφά-πασά ή Σπανό, επί ερειπίων διπλής γέφυρας, η οποία είχε κτιστεί επί σουλτάνου Βαγιαζήτ.
• 4. Λάβδας[2], με ετυμολογία που έχει αρχαίες ρίζες, αφού πλησίον του χωριού υπάρχει «προϊστορικός οικισμός». Αρχαίο, λοιπόν, χωριό γεωργών, κτηνοτρόφων, κτιστάδων, εμπόρων. Απάτητο από Τούρκους. Μόνον ο δεκατζής περνούσε άπαξ ετησίως, για τον φόρο σοδειάς, ο ταχυδρόμος κι οι ζαπτιέδες. Το χωριό αντιστάθηκε και στους αρβανίτες. Σήμερα έχει το πρώτο Μουσείο Μανιταριού στην Ελλάδα – ως γνωστόν τα Γρεβενά είναι ο «μανιταρονομός της Ελλάδος» – που φροντίζουν τα μέλη του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Λάβδας.
• 5. Λυπινίστα (> Λεπενίτσα και νυν Περιβόλι ή Περιβολάκι). Οι κάτοικοί του ίδρυσαν το Βελεστίνο και το Μικρό Περιβολάκι στην Μαγνησία, το Αργυροπούλι (ή Αργυροπούλειο) στην Λάρισα, την Λεπενίτσα (νυν Ανθούσα Λάκμωνος Καλαμπάκας) στα Τρίκκαλα, κ.ά. χωριά, ενώ πολλοί εγκαταστάθηκαν στην Βέρροια. Οι Γερμανοί έκαψαν όλο το χωριό, αλλά την εκκλησιά του άη Γιώργη δεν μπόρεσαν να την κάψουν.
• 6. Μαυραναίοι (βλάχ. Μαυράνλε), πρώην κεφαλοχώρι, με παλαιές εκκλησιές (Αγ. Δημητρίου, Αγ. Αθανασίου, Παναγίας).
• 7. Μεσολούρι, σε υψόμετρο 1.020 μ. σήμερα κατοικείται μόνον το θέρος. Εκκλησιά του Αγ. Δημητρίου (του 1778) με περίφημες αγιογραφίες.
• 8. Μπίσοβο ή Μπίσιοβο (είτα Δύσβατο και νυν Κυπαρίσσι). Αρχαίο χωριό. Στον λόφο Παλιόκαστρο, στην είσοδο του χωριού, ενετοπίσθη αρχαιολογικός χώρος. (Και στον Αγ. Δημήτριο ευρέθησαν παλαιοί τάφοι). Μετά έγινε μαστοροχώρι, γι’ αυτό και η λιθόκτιστη και λιθόσκεπη εκκλησιά (του Αγ. Γεωργίου του 1867), το πέτρινο δημοτικό σχολείο (του 1915), το πέτρινο γεφύρι του Παπατάκη (του 1920 – σώζεται η μία καμάρα μόνον), κ.ά.
• 9. Ντοτσικό ή Ντούσκο[3] (νυν Δοτσικό), αν και υπό εγκατάλειψη, χωριό σε υψόμετρο 1.060 μ. στις Α. πλαγιές της Σκούρτζας Πίνδου, εξακολουθεί φημισμένο για τα τυροκομικά προϊόντα του. Εντός του χωριού πέτρινο γεφύρι (του 1804), πάνω απ’ τον Βενέτικο. Εδώ ευρέθη δόντι καρχαρία ηλικίας 70 εκατ. χρόνων, όταν η περιοχή ήταν. θάλασσα!..
• 10. Παλιοχώρι, παλαιό κεφαλοχώρι. Οι κάτοικοί του ήταν κτηνοτρόφοι, γεωργοί και μεταλλωρύχοι. Με ΙΝ της Αγ. Παρασκευής (του 1873) και ανεξάρτητο κωδονοστάσιο (του 1897). Στην θέση Χάβος, απότομα βράχια σου κόβουν την ανάσα, αλλά μια λίμνη και ένας καταρράκτης στην ξαναδίνουν.
• 11. Ρατοσίνιστα (> Ραδοσίνιστα, νυν Μέγαρο), με τριήμερο πανηγύρι της Παναγίας. Στις θέσεις Σκαπάρια και Κούφαλο υπάρχουν ιαματικές πηγές. Στον δρόμο Μέγαρο-Κάστρο κείται το παλαιό πέτρινο γεφύρι «του Κάστρου» επί του ποταμού Γρεβενίτη.
• 12. Σαρακαναίοι ή Σαρκαναίοι (> Σαραγκαναίοι, Σαργκαναίοι[4] και βλαχ. Σιάργκανλι). Νυν Πανόραμα. Σε υψόμετρο 1.070 μ.! Ίσως το παλαιό τοπωνύμιο να μαρτυρά και κάποια παλαιά εγκατάσταση σαρακατσάνων εδώ.
• 13. Σπήλιο, ετυμολογία από κάποιο σπήλαιο, ή εκ παραφθοράς της αρχαίας ονομασίας του, που ήταν Πύλαιο, γιατί το χωριό ήταν η πύλη για την Πίνδο και κατ’ επέκταση για την Ήπειρο. Επίσης αρχαίο χωριό, αφού στην περιφέρειά του συναντώνται λείψανα και ίχνη αρχαίων κτισμάτων. Με παλαιές εκκλησιές και πέτρινα αρχοντικά. Ο ποταμός Βενέτικος κινεί νεροτριβές. Φημισμένο για το γεφύρι της Πορτίτσας, του 1743. Ένωνε Σπήλαιο-Μοναχίτι. Ένα από τα ωραιότερα γεφύρια της Ελλάδος! Άξια επισκέψεως και η Ι.Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου, λίγο πριν φθάσει κανείς στο σπήλαιο. Εκκλησιά του 1633.
• 14. Τίστα (μετονομάσθη Ζάκα ή Ζιάκας, ως γενέτειρα του οπλαρχηγού). Πλησίον του χωριού, στα Β. του όρους Όρλιακα, υπάρχουν περίφημα σπήλαια. Σ’ αυτά κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κρύβονταν οι κάτοικοι ίνα γλυτώσουν από τους Γερμανούς! Με ερείπια δύο νερόμυλων. Στον δρόμο Γρεβενών-Ζάκα, στον Βενέτικο, το πέτρινο «γεφύρι Ζάκα» (κτίσθηκε στα τέλη του 1800). Από την περιοχή του Ζιάκα ρέει και η πευκόφυρος πηγή, η οποία δίνει το επιτραπέζιο νερό «Πίνδος».
• 15. Τούσι ή Τούζι (νυν Αλατόπετρα). Με παλαιές εκκλησιές, πέτρινα αρχοντικά. Από αγροτικό δρόμο, 3 χλμ. από Αλατόπετρα προς Πρόσβορο, επί του Βενέτικου, πέτρινο γεφύρι (αγνώστου εποχής). Κάτω από την καμάρα υπάρχουν σταλακτιτοειδείς σχηματισμοί μήκους έως και 30 εκατ.! Μεταξύ Αλατόπετρας-Φιλιππαίων, μέσα σε μια φυσική βράχινη χαράδρα, που οι εντόπιοι λεν Στόμιο, αφρίζει ένας καταρράκτης, ο οποίος γκρεμίζει τα νερά του Σμιξιώτικου ποταμού, από ύψος 40 μ.!
• 16. Φιλιππαίοι (βλαχ. Φιλκλί ή Φιρκλί), στα ΝΑ. της Τομάρας, εντός δασών και πλουσίων ορεινών λειμώνων, κέντρο νομαδικής κτηνοτροφίας. Οι κάτοικοί του ίδρυσαν τους Κάτω Φιλιππαίους (τ. Παζαρλή) Καλαμπάκας Τρικκάλων.

Και υπάρχουν κ.ά. κοπατσαροχώρια, Δ., Β. και Ν. της πόλεως των Γρεβενών. Ονομαστικώς: Άγ. Θεόδωροι, Ανθρακία, Βραβονίστα (Καληρράχη), Βραστινό (Αναβρυτή), Γκριντάδες (Αιμηλιανός), Δραβονίστα, Ελευθεροχώρι, Ζάλοβο (Τρίκωμο), Ζάπαντο (Ζαπαναίοι-Λαγκαδιά), Ζιγκόστι (Μεσόλακκος), Καλαμίτσι, Καλόχι, Κάστρο, Κυρακαλή, Λαμπανίτσα (Μικρολίβαδο), Λιμπίνοβο (Διάκος), Μαυρονόρος, Μουναχίτλου (Μοναχίτι), Μπούρα (Δοξαράς), Ντιβράνι (Έλατος), Πηγαδίτσα, Πλέσια (Μελίσσι), Ριάχοβο (Παρόρειο = παρά το όρος[5]), Σίτοβο (Σιταράς), Σχίνοβο (Δεσπότης), Τάλοβο, Τσιτουρίε (Κηπουρείο), Τσουριάκας (Αετιά), Φελλί. Ίσως κ.ά. που μετονομάσθηκαν, διότι τότε κάποιοι πίστευαν πως δεν έχουν ελληνική ρίζα οι ονομασίες των χωριών αυτών, κάτι που σήμερα έχει αποδειχθεί πως δεν ήταν έτσι. Ακόμη και αυτά τα παλαιά ονόματα των χωριών των βιαίως εξισλαμισθέντων κοπατσαραίων (βαλαάδων) και βλάχων των Γρεβενών είχαν ελληνική, ελληνικότατη ετυμολογία, γι’ αυτό και τα αναφέρω εδώ και με τα παλαιά τους ονόματα. Ηρωικά και γεμάτα θρύλους χωριά!

Εκτός από τα περίχωρα των Γρεβενών, οι κοπατσαραίοι εξαπλώθηκαν – κυρίως μετά το 1800 – και στην Ημαθία (χωριά Βερμίου) και την Πιερία (χωριά Ολύμπου).

Το πιο ένδοξο κοπατσαροχωριό όλων θεωρείται η Τίστα, η ιδιαιτέρα πατρίς του οπλαρχηγού Θ. Ζιάκα. Αλλά το κέντρο των κοπατσάρηδων είναι το Σπήλιο, όπου έγινε η – άγνωστη στους πολλούς – επανάστασή τους, το 1854. Οι λεπτομέρειες αυτής της επαναστάσεως ακόμη αγνοούνται. Ήταν τότε που ο Θ. Ζιάκας μάζεψε 50 παλληκάρια και γυναικόπαιδα στην Ι.Μ. Σπηλαίου στο Σπήλιο και εκήρυξε την επανάσταση κατά των Τούρκων, ζητώντας ανεξαρτησία! Η κίνηση αυτή δεν είχε πιθανότητες επιτυχίας μεν – κάτι που την καθιστά ακόμη πιο ηρωική – αλλά και οι επαναστάτες δεν ηττήθησαν δε! Παρά την ηρωική αντίσταση, προδόθηκαν από τρόφιμα και πολεμοφόδια. Έτσι αναγκάσθηκαν ν’ ανοίξουν δρόμο δια μέσου των εχθρών και να διαφύγουν προς την Καλαμπάκα (επίσης τότε οθωμανοκρατούμενη). Απ’ εκεί, οι πρωτουργοί καταστάλαξαν στην παλαιά Ελλάδα. Ο δε Ζιάκας κατέληξε τελικώς στην Λαμία, ονειρευόμενος διαρκώς την απελευθέρωση της πατρίδος του, των κοπατσαροχωρίων των Γρεβενών. Συνέχισε να πολεμά έως τα βαθειά του γεράματα. Πολύ γέρος πολέμησε ως αντάρτης και στον ατυχή πολεμο του 1897. Η επανάσταση αυτή ξεσήκωσε όλα τα χωριά του Βοΐου Κοζάνης!
Όσον αφορά τα γυναικόπαδια, αυτά με την διαμεσολάβηση Ευρωπαίων προξένων, που είχαν φθάσει στα Ιωάννινα, έλαβαν αμνηστεία και εν τέλει επέστρεψαν στα κοπατσαροχωριά τους.

Η λαϊκή μούσα δεν έμεινε ασυγκίνητη απ’ αυτήν την ηρωική εξέγερση. Και φιλοτέχνησε ένα τραγούδι, και μάλιστα διαλογικό, που ακόμη είναι αγαπητό στην Μακεδονία και την Θεσσαλία:

Εσείς βουνά των Γρεβενών και πεύκα του Μετσόβου
λίγο να χαμηλώσετε, μια-δυο ντουφέκια τόπο
για να φανούν τα Γρεβενά, κι αυτό το μέγα Σπήλιο
πώς πολεμούν οι Έλληνες με το νιζάμ-ασκέρι.
Πέφτουν τα τόπια σαν βροχή, γκιουλέδες σαν χαλάζι
κι αυτά τα λιανοντούφεκα σαν την ψιλή βροχούλα.
Πάψε Ζιάκα μ’ τον πόλεμο, πάψε και το ντουφέκι
να κατακάτσει ο κουρνιαχτός, να μετρηθούν τ’ ασκέρια

«Άσ’ τε, παιδιά μ’, να φύγωμε, να πάμ’ στην Καλαμπάκα!
Εκεί ‘ναι κι άλλοι αρχηγοί, εκεί κι ο Χατζηπέτρος!».

«Καλημερά σου αρχηγέ!». «Καλώς τον Ζιάκα που ‘ρθε!
Ζιάκα μ’ π’ άφησες τις εκκλησιές, το μέγα μοναστήρι;»

«Πέτρο μ’ δεν είν’ τα Τρίκκαλα, δεν είν’ οι αραπάδες,
Εδώ τα λένε Γρεβενά! Τους λέγουν αρβανίτες!
Έχουν την πίστη στο σπαθί, τον νόμο στο ντουφέκι».

Οι κοπατσάρηδες – πανάρχαιοι Μακεδόνες κάτοικοι των Γρεβενών – είναι φουστανελλάδες και ιππομανείς. Ως προς τον σωματότυπο είναι μελαχροινοί, υψηλόσωμοι, εύσωμοι, ευσταλείς, σωστοί γίγαντες ως Μακεδόνες (μακεδνοί = οι έχοντες μάκος/μήκος, οι επιμήκεις). Ως προς τον χαρακτήρα είναι υπερήφανοι, λεβέντες, αδάμαστοι, ανυπότακτοι. Επί οθωμανοκρατίας, οι κοπατσαραίοι ήταν πάντα αντιδραστικοί με τους κατακτητές. Οι περισσότεροι άνδρες τους έβγαιναν κλέφτες στο βουνό. Συνήθειο που κράτησαν έως και τις αρχές του 20ού αι., όταν οι περισσότεροι ληστές της Δυτ. Μακεδονίας ήσαν κοπατσάρηδες, οι οποίοι κατέρχονταν έως την Θεσσαλία, ενώ δυτικώτερα κτυπούσαν την Ήπειρο έως και την Αλβανία. Περιττό να αναφέρω ότι όπως στα αρχαία χρόνια η πειρατεία ήταν ένας νόμιμος τρόπος προσπορισμού και επιβιώσεως διαφόρων λαών της θαλάσσης, κυρίως νησιωτών, έτσι και έως τα σύγχρονα χρόνια η ληστεία ήταν ένας έντιμος και ηρωικός τρόπος του ζειν. Έτσι το έβλεπαν και οι κοπατσάρηδες. Ότι δηλ. ληστεύοντας τον ληστή (κατακτητή) ισορροπείς το κακό. Έως τα μέσα του 20ού αι. οι κοπατσάρηδες έφθαναν τον αριθμό των 10-12.000 ψυχών.

ΠΗΓΕΣ:
– Λεκάκης Γ. «Ήπειρος, η γωνιά που πέτρωσε στο 5…» έκδ. εκδ. «Πολυμέσα Εκπαιδευτική Μηχανική», 1998. Του ιδίου «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις-Γρεβενά» (υπό έκδοσιν).

– Πουλιανού Δ. «Κοπατσαραίοι Ζωντανό Παρελθόν στα Ρίζα της Ανατολικής Πίνδου», έκδ. Ανθρωπολ. Εταιρεία Ελλάδος, 1994.

– Φαλτάιτς Κ. (διάφορα κείμενα).

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Το δένδρο αυτό απαντάται με διάφορα ονόματα στην Ελλάδα.

[2] Μ’ αυτό το όνομα απαντάται και ιστορικό χωριό στην Ανδρίτσαινα Ολυμπίας Ηλείας.

[3] ντoύσκο ή ντούσικο = το χαμόδενδρο, η νάνος βαλανιδιά η πλατύφυλλος, η ήρεμη, που αλλαχού λέγεται πλαντίτσα, μεροδένδρι, τζέρος, κ.ά. Εξ ου και ντούσκα (ή το ντούσκον ή ντούσικον είναι το βελανιδοδάσος).

[4] Ο εξ αυτού του χωριού καταγόμενος καλείται Σαργκάνης, όπως ο γνωστός θρυλικός παλαίμαχος τερματοφύλακας της εθνικής ομάδος ποδοσφαίρου της Ελλάδος

[5] Μ’ αυτό το όνομα απαντώνται και άλλοι οικισμοί στην Βοιωτία, την Αρκαδία, την Φλώρινα, την Λακωνία, κ.α. Ενώ με το όνομα Ριάχοβο απαντώνται οικισμοί στο Πωγώνι, την Κοζάνη, κ.α.

*1912-2012: ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

«Η νέα αυτή χρονιά, ας γίνει το εφαλτήριο μιας νέας εθνικής και ιστορικής πορείας του ελληνισμού, που και τότε, κάτω από τραγικές συνθήκες, πτωχευμένος οικονομικά, ηττημένος στρατιωτικά, αγωνιζόμενος όμως σθεναρά, με παιδεία και ανδρεία και αναγεννημένος τελικώς πολιτικώς μετά την Επανάσταση του 1909, κατάφερε με την βοήθεια του Θεού να γιγαντωθεί μέσα σε λίγες ιστορικές στιγμές και ενωμένος να τσακίσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τους Νεότουρκους, απελευθερώνοντας τον βόρειο απροσκύνητο ελληνισμό και ανάμεσά του την θρυλική ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ του Μεγάλου Αλεξάνδρου!

Εκατό χρόνια, που μπορούν να φωτίσουν τον δρόμο μας και να εγείρουν όλες εκείνες τις δυνάμεις και τις αρετές που θα μας οδηγήσουν και πάλι στην ψυχή, την δύναμη και την δόξα!

Ο ελληνισμός παραμένει ο γίγας της Παγκόσμιας Ιστορίας! Απλώς κοιμάται! Εφέτος, το 2012, ας τον ξυπνήσουμε! Αυτό προστάζουν οι τάφοι! ΖΗΤΩ Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ! Ευλογημένο το ηρωικό μονοπάτι τις Πίστεως και της Πατρίδος!Ευλογημένη η ώρα που θα ξυπνήσει και πάλι ο γίγας ο Έλλην»!

Ανακοίνωση Παγκόσμιας Επιτροπής Μακεδονικού Αγώνα για το έτος 2012, που συμπληρώνονται 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Την ανακοίνωση υπογράφει ο Κωνσταντίνος Κάλφας.

Την ίδια ώρα, ο ο πρωθυπουργός της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαδίμηρος Πούτιν «άδειαζε» τον Γκρουέφσκυ: «Ο Μέγας Αλέξανδρος, ήταν Έλλην», είπε. Αυτονόητον. Και ιστορικό. Αλλά χαμένα τάχουν οι χαμένοι. Και συνέχισε: «Στην εποχή του και για να λύσει οικονομικά προβλήματα, ο Αλέξανδρος ο Μακεδών, κατέκτησε την Περσία. Η σημερινή Ελλάς δεν διεκδικεί να κατακτήσει κανέναν, αλλά θα έπρεπε να έχει την δυνατότητα να ελέγχει το εθνικό της νόμισμα και να έχει παράλληλα και το δικό της σύστημα εκτυπώσεως νομίσματος».

Η δήλωσή του καταγράφεται με τον πιο επίσημο τρόπο στην ιστοσελίδα της ρωσικής κυβερνήσεως: http://premier.gov.ru/events/news/17938/

xronos gr

Πηγή: Ελλανοδίκης

17 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1914 – Η ΑΝΑΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ

«Έχω μια αδερφή, κουκλίτσα αληθινή,
την λένε Βόρειο Ήπειρο την αγαπώ πολύ,
την λένε Βόρειο Ήπειρο την αγαπώ πολύ!!

Της κόψαν την φωνή, κουκλίτσα αληθινή,
Την πιάσανε αιχμάλωτη οι άπιστοι Αλβανοί

Και τώρα που μπορώ, το όπλο να κρατώ,
και ανήκω εις τον ένδοξο Ελληνικό στρατό
Θα ανέβω ένα πρωί, χωρίς διαταγή,
για να αγκαλιάσω στοργικά την δόλια μου αδερφή»

(Εθνικό άσμα για την Βόρειο Ήπειρο, που μάθαιναν τα παιδιά μας στα σχολεία, μέχρι που το κατήργησε ο καραμανλισμός, ως… φασιστικό κατάλοιπο).

Αγαπητοί αναγνώστες, Θέμα της σημερινής μας επετειακής ιστορικής αναδρομής, είναι η ανακήρυξη της αυτονομίας της Βορείου Ηπείρου, που έγινε στις 17 Φεβρουαρίου 1914. Όμως, πρώτα-πρώτα θα πρέπει να παραθέσουμε κάποια ιστορικά στοιχεία για τον ελληνισμό της Β. Ηπείρου. Η παρουσία του ελληνισμού στην περιοχή της Ηπείρου χρονολογείται από τις αρχές της 2ης χιλιετίας π. Χ. Ο Στράβων, αναφέρει 11 ελληνικά φύλα που κατοικούσαν κάτω από τον Γενούσο ποταμό: Θεσπρωτούς, Κασσωπαίους, Μολοσσούς, Αμφιλοχίους, Χάονες, Αθαμάνες, Τυμφακούς, Αίκιθες, Ορέστες, Αττιντάνες και Παραναίους. Αργότερα, όλοι οι ανωτέρω ονομάστηκαν μ’ ένα κοινό όνομα: Ηπειρώτες. Κατοικούντες πάνω από τον Γενούσο ποταμό μέχρι και τις δαλματικές ακτές, ήσαν οι Ιλλυριοί, ομοίως ελληνικό φύλο. Οι Ηπειρώτες μιλούσαν φυσικά την ελληνική γλώσσα και μετά την εμφάνιση του χριστιανισμού υιοθέτησαν την νέα θρησκεία. Στο διάβα των αιώνων, έγιναν πολλές επιδρομές βαρβαρικών φύλων. Τον 7ο μ. Χ. αιώνα, εμφανίστηκαν και εγκαταστάθηκαν στην ευρύτερη περιοχή -και ιδιαιτέρως πάνω από τον Γενούσο- οι Σλάβοι. Τους επόμενους αιώνες, η εγκατάστασή τους έγινε μαζική.

Στις αρχές του 1360, εμφανίστηκαν στα Βαλκάνια οι Τούρκοι και μερικά χρόνια αργότερα κατέλαβαν ευρύτερες περιοχές της Ηπείρου και εγκατέστησαν τους πρώτους Τουρκομανικούς πληθυσμούς στις εύφορες γαίες. Η πρώτη μαζική αντίσταση των Ηπειρωτών στην τουρκική κατάκτηση, έγινε υπό την ηγεσία του Γεωργίου Καστριώτη ή Σκεντέρμπεη. Τραγική ειρωνεία: ο μέγας αυτός Έλλην θεωρείται σήμερα από τους Αλβανούς εθνικός τους ήρωας, αγάλματά του υπάρχουν παντού, δρόμοι και πλατείες φέρουν το όνομά του (με παρόμοιο τρόπο οι Σκοπιανοί καπηλεύονται τον Μέγα Αλέξανδρο). Ο Καστριώτης, με φλάμπουρο τον δικέφαλο αετό (την σημερινή σημαία της Αλβανίας) λευτέρωσε την Ήπειρο το 1443 και η λευτεριά, παρά τις συνεχείς και λυσσαλέες τουρκικές επιθέσεις, κράτησε μέχρι το 1480 (ο Καστριώτης πέθανε δοξασμένος το 1468). Μετά την εδραίωση της κατακτήσεως της Ηπείρου από τους Τούρκους, έγιναν οι πρώτοι (εκούσιοι) εξισλαμισμοί Ελλήνων. Αυτοί που έκαναν την αρχή ήταν οι φεουδάρχες (κάτοχοι τιμαρίων γης, «τιμαριούχοι»), με σκοπό την διατήρηση των τιμαρίων και των λοιπών προνομίων τους. Αυτοί, λοιπόν, ονομάστηκαν Σπαχήδες. Μάλιστα, είχαν υπό τας διαταγάς των, μισθοφορικά στρατιωτικά σώματα, τα οποία έθεσαν στην διάθεση των Τούρκων. Αρχικώς, ο εξισλαμισμός τους ήτο εικονικός, καθώς διατηρούσαν στα κρυφά την πίστη και την εθνική τους ταυτότητα. Ωστόσο, με το πέρασμα του χρόνου, αποκόπτονταν σιγά-σιγά από τον εθνικό κορμό και εν τέλει χάθηκαν για τον ελληνισμό.

Όσο περνούσε ο καιρός, όλο και περισσότεροι Έλληνες εξισλαμίζονταν, για πολλούς και διαφόρους λόγους (επιβιώσεως, φιλοδοξίας, ευημερίας κ.α.). Αυτοί οι νέοι προσήλυτοι του μωαμεθανισμού, διαποτισμένοι με τον φανατισμό του νεοφωτίστου, άφησαν πίσω τους οριστικώς και αμετακλήτως την ελληνική εθνική συνείδηση, την ορθόδοξη πίστη, τα ήθη και έθιμα, ακόμα δε και την ελληνική γλώσσα (υιοθέτησαν μια τοπική διάλεκτο, μίξη τουρκικών, σλαβικών και ελληνικών, την λεγομένη Αρβανίτικη γλώσσα). Αυτοί ονομάσθησαν Τουρκαλβανοί ή Μουρτάτες και εξελίχθησαν σε λαίλαπα για τον ηπειρωτικό ελληνισμό, αφού κατά τις τρομοκρατικές τους επιδρομάς περνούσαν δια μαχαίρας τους επιμένοντας ελληνικά. Ο φόβος που είχαν οι ανυπεράσπιστοι Έλληνες γι’ αυτούς τους Γενιτσάρους, προκάλεσε νέους εξισλαμισμούς-εκτουρκισμούς. Μουρτάτες είναι και οι διαβόητοι Τσάμηδες, που ζούσαν στην Θεσπρωτία και που από την κατοχή μέχρι σήμερα, αποτελούν την αιχμή του ανθελληνικού δόρατος. Πόσο ελληνικό αίμα πήγε χαμένο! Και να η κακή μοίρα του ελληνισμού: να καταστρέφεται από το ίδιο του το αίμα!

Στην Ήπειρο, υπήρχαν και οι Βλάχοι. Οι Βλάχοι είναι Έλληνες καθαρόαιμοι, σαν όλους τους υπολοίπους. Όμως, κατά τους χρόνους της ρωμαϊκής κυριαρχίας, έτυχε να χρησιμοποιηθούν ως φρουροί σε ορεινά στρατηγικά σημεία και σε αντάλλαγμα τους παραχωρήθηκαν καλλιεργήσιμα εδάφη και άλλα προνόμια. Από την σχέση τους με τους Ρωμαίους, προέκυψε το λατινογενές βλάχικο ιδίωμα, που χρησιμοποιείται ως δεύτερη γλώσσα. Στο διάβα των αιώνων, οι Βλάχοι διατήρησαν την ελληνική τους ταυτότητα, καθώς και την ορθόδοξη πίστη, έδιναν δε πάντοτε το παρών στα εθνικά προσκλητήρια. Επίσης, πολλοί εθνικοί ευεργέτες ήταν Βλάχοι (Αβέρωφ, Ζάππας, Συγγρός κ.α.). Κατά την διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ιταλοί και οι Ρουμάνοι, χρησιμοποίησαν κάποια ελάχιστα καθάρματα που επιχείρησαν να αποκόψουν τους Βλάχους από τον εθνικό κορμό, χωρίς επιτυχία. Βλαχόφωνοι πληθυσμοί υπάρχουν και σήμερα στην Β. Ήπειρο, αλλά και στην ελεύθερη Ελλάδα.

Όσο περνούσαν τα χρόνια, ο ελληνισμός και η ορθοδοξία χάνονταν σιγά-σιγά, εξαιτίας της τρομοκρατικής δράσεως των Τουρκαλβανών. Την κατάσταση έσωσε ο εθνομάρτυρας Κοσμάς ο Αιτωλός, που εξελίχθηκε σε μεγάλη μορφή του ελληνισμού. Ο Άγιος, παρότι καταγόταν από την Ναυπακτία, κατέληξε να περιοδεύει στην Ήπειρο και να κηρύττει την εθνική αφύπνιση, μαζί με τον λόγο του Θεού. Ο πύρινος λόγος και η εθνική δράσις του Αγίου, βρήκαν μεγάλη ανταπόκριση από τους υπόδουλους Έλληνες και ως εκ τούτου προκάλεσαν τον φθόνο των εβραιοσιωνιστών της περιοχής, που επίεζαν με μεγάλη φορτικότητα τον Κούρτ Πασά του Βερατίου, να τον εξοντώσει. Ο Άγιος Κοσμάς, είχε συνειδητοποιήσει τον ρόλο του εβραιοσιωνισμού και έγραφε στον αδελφό του, Χρύσανθο, λίγο προ του μαρτυρικού του τέλους: «Δέκα χιλιάδες Χριστιανοί με αγαπώσι και ένας με μισεί. Χίλιοι Τούρκοι με αγαπώσι και ένας όχι τόσον. Χιλιάδες εβραίοι θέλουν τον θάνατό μου και ένας όχι». Τελικώς, στις 24 Αυγούστου του 1779, ο Κούρτ Πασάς, δωροδοκηθείς από τους εβραίους με 2.000 χρυσά νομίσματα, έδωσε εντολή να κρεμάσουν τον Άγιο.

Μετά τον Ρωσσο-τουρκικό πόλεμο, (1876-1878), γίνεται πλέον φανερό σε όλους το επικείμενο τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η τουρκαλβανική ελίτ, ανησυχεί εντόνως για το μέλλον της, την απώλεια της εξουσίας και των προνομίων της και καλλιεργεί την δημιουργία «αλβανικής» εθνικής συνειδήσεως. Μέχρι τότε, κανείς δεν είχε μιλήσει περί «Αλβανών» και «Αλβανίας». Ένα νέο ανύπαρκτο φυλετικά και ιστορικά κατασκευάζεται εκ του μηδενός (δεν είναι, λοιπόν, οι Σκοπιανοί ψευτο-Μακεδόνες οι πρώτοι διδάξαντες…). Παραλλήλως, οι Νεότουρκοι του Κεμάλ, οι οποίοι κυριαρχούνται από εξισλαμισμένους εβραίους («Ντονμέδες») και ήσαν όργανα του διεθνούς σιωνισμού και των μασονικών στοών της Ευρώπης, ενθαρρύνουν τους Τουρκαλβανούς στις επιδιώξεις τους. Το ίδιο κάνουν κι άλλες μεγάλες δυνάμεις της περιοχής, όπως η Ιταλία και η Αυστροουγγαρία, οι οποίες ήθελαν να πάρουν υπό τον έλεγχόν τους τα εδάφη που σύντομα θα εγκατέλειπαν οι Οθωμανοί, με την δημιουργία ενός κρατιδίου-προτεκτοράτου. Επιπλέον, οι δυνάμεις αυτές έτρεμαν την δημιουργία μιας Μεγάλης Ελλάδος. Στο άθλιο αυτό παιχνίδι των Ιταλών μπήκε και το Βατικανό, που είχε διεισδύσει στην Ιλλυρία με την μέθοδο του προσηλυτισμού. Οι (σχετικώς λίγοι) καθολικοί της Αλβανίας, ήσαν και εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να είναι όργανα της ιταλικής πολιτικής και του Βατικανού.

Υπ’ αυτές, λοιπόν, τις ευνοϊκές συνθήκες οι Τουρκαλβανοί, υπό την ηγεσία του Ισμαήλ Κεμάλ, εξεγέρθησαν κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την άνοιξη του 1912, με αίτημα την αυτονομία τους. Οι Οθωμανοί, βλέποντας ότι έχουν χάσει το παιχνίδι και φοβούμενοι την απώλεια κάθε ελέγχου στην περιοχή, αποδέχονται λίγους μήνες αργότερα το αίτημα των Τουρκαλβανών. Ωστόσο, το ξέσπασμα του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου (Ελλάς, Σερβία και Βουλγαρία εναντίον της Τουρκίας), τον Οκτώβριο του 1912, δεν επιτρέπει την υλοποίηση της συμφωνίας. Παρ’ όλα αυτά, οι ηγέτες των Τουρκαλβανών, συνέστησαν συμμορίες κατσαπλιάδων, τις οποίες έθεσαν στην διάθεσιν του Σουλτάνου. Όμως, ο ελληνικός στρατός, κατατρόπωσε τα τουρκικά στρατεύματα και τις συμμορίες και απελευθέρωνε την μία πόλη μετά την άλλη. Στις 5 Οκτωβρίου απελευθερώνεται η Νικόπολη, στις 21 η Πρέβεζα, στις 31 το Μέτσοβο και η Χιμάρα, στις 7 Δεκεμβρίου η Κορυτσά. Οι Τουρκαλβανοί, προκειμένου να προλάβουν τις εξελίξεις, ανακηρύσσουν στις 15 Νοεμβρίου, στην Αυλώνα, την ανεξαρτησία της Αλβανίας και σχηματίζουν προσωρινή κυβέρνηση. Λίγες ημέρες αργότερα, η Ιταλία και η Αυστροουγγαρία ανέλαβαν επισήμως την «προστασία» της Αλβανίας, προειδοποιώντας την Ελλάδα να μην τολμήσει να καταλάβει την Αυλώνα. Το νέο έτος (1913) φέρνει νέες νίκες για τον ελληνικό στρατό. Στις 21 Φεβρουαρίου απελευθερώνονται τα Ιωάννινα, στις 27 η Πρεμετή, στις 3 Μαρτίου οι Φιλιάτες, το Καλπάκι, το Αργυρόκαστρο και οι Άγιοι Σαράντα, στις 5 το Τεπελένι, Όμως, Ιταλοί και Αυστροούγγροι επεμβαίνουν και πάλι και με ποικίλους εκβιασμούς και απειλές, πετυχαίνουν τον τερματισμό της ελληνικής προελάσεως.

Στις 17 Μαΐου, στο Λονδίνο, υπογράφηκε η Συνθήκη Ειρήνης, μεταξύ της Τουρκίας και των Βαλκανικών κρατών, με την οποία ο Σουλτάνος παραχωρούσε όλες τις ευρωπαϊκές κτήσεις του, εκτός από την Αλβανία. Επίσης, με κοινή συμφωνία, ανατέθηκε στις μεγάλες δυνάμεις ο καθορισμός του μέλλοντος της Αλβανίας και των νήσων του Αιγαίου. Η συνεδρίαση της πρεσβευτικής διασκέψεως των μεγάλων δυνάμεων, άρχισε στις 29 Μαΐου του 1913, και καταρχάς απέρριψε το λογικό ελληνικό αίτημα να αποφασίσουν με δημοψήφισμα οι ίδιοι οι κάτοικοι της Ηπείρου για το μέλλον τους. Ήταν φανερό, ότι, κάποιοι δεν ήθελαν να αποφασίζουν οι ίδιοι οι λαοί για τις τύχες τους. Στην διάσκεψη υπήρχαν δύο αντιμαχόμενες πλευρές. Από την μία μεριά, Ιταλία και Αυστροουγγαρία που υποστήριζαν αναφανδόν την Αλβανία και από την άλλη Γαλλία και Ρωσσία, που υποστήριζαν –μερικώς- τα ελληνικά συμφέροντα. Η Βρετανία έπαιζε τον ρόλο του επιτηδείου ουδετέρου. Εν όψει του αδιεξόδου, στην τελευταία συνεδρίαση της διασκέψεως, στις 29 Ιουλίου, ανακηρύχθηκε επισήμως η ανεξαρτησία της «Αλβανίας» και αποφασίστηκε να γίνει ο ακριβής καθορισμός των συνόρων της στο άμεσο μέλλον, από ειδικήν επιτροπή.

Η αρμοδία επιτροπή άρχισε τις συνεδριάσεις της τις πρώτες ημέρες του Οκτωβρίου. Τελικώς, μετά από διαβουλεύσεις διαρκείας δύο μηνών, στην ιταλική πόλη Φλωρεντία, αποφασίστηκε να παραχωρηθεί στην Αλβανία ολόκληρη η Β. Ήπειρος! Εν τω μεταξύ, οι μεγάλες δυνάμεις διορίζουν βασιλέα της Αλβανίας τον Γερμανό πρίγκιπα Γουλιέλμο του Βηντ. Έναν μήνα αργότερα, στις 5 Δεκεμβρίου 1913, παρά τις ελληνικές διαμαρτυρίες, υπογράφηκε το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, που επισημοποίησε τα νέα σύνορα Ελλάδος-Αλβανίας, που είναι ταυτόσημα με τα σημερινά. Οι ελληνικές αντιρρήσεις κάμφθηκαν μετά από έναν ωμό εκβιασμό που μας έκαναν οι μεγάλες δυνάμεις, ότι αν δεν αποχωρούσε ο ελληνικός στρατός από την Β. Ήπειρο, δεν θα ανεγνώριζαν την ελληνική κυριαρχία επί των νήσων του Αιγαίου. Έτσι, στις 8 Φεβρουαρίου 1914, ο Ε. Βενιζέλος ανακοίνωσε την απόσυρση του στρατού μας από την Β. Ήπειρο.

Στο άκουσμα της επαίσχυντης συμφωνίας, ο βορειοηπειρωτικός ελληνισμός ξεσηκώνεται. Συστήνονται τάχιστα επιτροπές αυτοάμυνας και συγκροτούνται ένοπλα σώματα για την προστασία των Ελλήνων, μετά την αποχώρηση του ελληνικού στρατού. Παραλλήλως, λαϊκές συνελεύσεις στην Χιμάρα –όπου επικεφαλής των Ελλήνων ήτο ο ξακουστός Σπυρομήλιος-, στο Αργυρόκαστρο, στο Δέλβινο και στους Αγίους Σαράντα, ανακηρύσσουν την αυτονομία των περιοχών αυτών. Σχηματίζεται μια κυβέρνηση υπό τον φλογερό πατριώτη Γεώργιο Ζωγράφο, Γενικό Πολιτικό Διοικητή Ηπείρου και στις 17 Φεβρουαρίου ανακηρύσσεται στο Αργυρόκαστρο η αυτονομία της Β. Ηπείρου. Οι στιγμές είναι ιστορικές. Αλλά, στις 15 Απριλίου, οι «μεγάλες» δυνάμεις, μαριονέττες στα χέρια των διεθνών σιωνιστικών συμφερόντων, μαχαιρώνουν πισώπλατα την Ελλάδα και με κοινή διακοίνωση απαιτούν την άμεση αποχώρηση του ελληνικού στρατού. Η Ελλάς υπέκυψε στον εκβιασμό και μέχρι το τέλος του μηνός απέσυρε όλες τις στρατιωτικές της δυνάμεις από την προαιώνια ελληνική γη της Β. Ηπείρου.

Αμέσως μετά την αποχώρηση του Ελληνικού Στρατού, οι τουρκαλβανικές συμμορίες οργάνωσαν επιδρομές στις πόλεις και τα χωριά της Β. Ηπείρου. Όμως, οι Έλληνες δεν το’ βαλαν κάτω και πέρασαν στην αντεπίθεση. Μετά από τις συνεχείς ήττες των τουρκαλβανών, η κυβέρνηση της Αλβανίας επείσθη ότι δεν μπορεί να καθυποτάξει τον βορειοηπειρωτικό Ελληνισμό και φοβούμενη τα χειρότερα ζήτησε την έναρξη διαπραγματεύσεων. Οι διαπραγματεύσεις που έγιναν κατέληξαν στις 4 Μαΐου του 1914, στην υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Κέρκυρας, που ανεγνώριζε την ελληνικότητα των επαρχιών Κορυτσάς και Αργυροκάστρου και κατοχύρωνε την αυτονομία τους. Δεν ήταν αυτό ακριβώς που ήθελαν οι Βορειοηπειρώτες αδελφοί μας, ήταν όμως το πρώτο βήμα προς την μελλοντική εθνική τους αποκατάσταση.
Αλλά, το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας, δεν έμελλε να εφαρμοσθεί στην πράξη. Κατ’ αρχάς, αμέσως μετά την υπογραφή του, ξεσηκώθηκαν οι Τουρκαλβανοί του Εσάτ Πασά κατά του βασιλέως, με αποτέλεσμα την εκθρόνισή του. Έπειτα, τον Ιούλιο του 1914, ήρθε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Κατά την διάρκεια του πολέμου, ο Ελληνικός Στρατός εισήλθε και πάλι νικητής και τροπαιούχος στην Β. Ήπειρο, αλλά με μεταγενεστέρα απόφαση των «συμμάχων» μας, απεχώρησε και πάλι. Το ίδιο έγινε και κατά την διάρκεια του Ελληνο-ιταλικού πολέμου, με τα ίδια δυστυχώς αποτελέσματα.

Συμπέρασμα: Η διεκδίκησις των ελληνικότατων εδαφών της Β. Ηπείρου, είναι «ιερά και απαράγραπτος», όπως χαρακτηριστικά είχε δηλώσει στην βουλή των Ελλήνων, την 30/05/1961, ακόμα και ο Γεώργιος Παπανδρέου! Βεβαίως, για να έρθει η λευτεριά στην Β. Ήπειρο και τις υπόλοιπες σκλάβες πατρίδες, πρέπει πρώτα απ’ όλα να υπάρχει στην Ελλάδα ΕΘΝΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ, κι όχι θλιβερά ανδρείκελα πρόθυμα για κάθε προδοσία! Κι όταν μιλάμε για εθνική ηγεσία, εννοούμε την Χρυσή Αυγή στην εξουσία!

Γ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ
Π. ΦΑΛΗΡΟ – ΑΘΗΝΑΙ

Πηγή: Ethnikismos.net